Τρένο σε λάθος γραμμή στη Σίνδο: Στο παρά πέντε αποφεύχθηκε νέο τραγικό δυστύχημα

Στο παρά πέντε αποφεύχθηκε ακόμα ένα φρικτό δυστύχημα, ένα νέο έγκλημα σαν εκείνο των Τεμπών, που αυτή τη φορά θα έβρισκε δεκάδες νεκρούς σε ένα τρένο γεμάτο ανυποψίαστους επιβάτες. Το τρένο για Θεσσαλονίκη – Λάρισα κινήθηκε για αρκετά χιλιόμετρα σε λάθος γραμμή, εξαιτίας ανθρώπινου λάθους, τεχνικής αδράνειας ή, πιο σωστά, του ίδιου σαθρού, παρατημένου, επικίνδυνου σιδηροδρομικού μηχανισμού που εδώ και δύο χρόνια η κυβέρνηση προσπαθεί να μας πείσει πως «αναμορφώθηκε». Κι όμως, αποδείχθηκε ξανά ότι τίποτα δεν άλλαξε. Ούτε τα πρόσωπα, ούτε οι μέθοδοι, ούτε το θράσος της συγκάλυψης. Και κυρίως, δεν άλλαξε εκείνη η αλαζονική απάθεια που βλέπει την ανθρώπινη ζωή ως στατιστικό ατύχημα.

Η είδηση πέρασε με τον χαρακτηριστικό ελληνικό τρόπο: αρχικά με πανικό και οργή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μετά με διφορούμενες ανακοινώσεις, και στο τέλος με τη γνωστή απόπειρα αποσιώπησης από τα φιλοκυβερνητικά ΜΜΕ, που επιχειρούν να κλείσουν την υπόθεση σαν ένα «τεχνικό συμβάν». Όμως, οι επιβάτες του προαστιακού εκείνο το απόγευμα βίωσαν ξανά τον τρόμο που η ελληνική κοινωνία νόμιζε πως δεν θα ξαναζήσει. Όπως κατήγγειλαν, το τρένο κινούνταν σε λάθος τροχιά, χωρίς ενημέρωση, σε σταθμούς σκοτεινούς, χωρίς προσωπικό, μέσα σε σιωπή και σύγχυση. Και όταν ρώτησαν το προσωπικό, πήραν την απάντηση που πάγωνε το αίμα: «Κάτι έγινε με το κλειδί και πήραμε λάθος γραμμή». Μια φράση που θα μπορούσε να είναι προοίμιο τραγωδίας, η ίδια που προανήγγειλε το «πάμε κι όπου βγει» των Τεμπών.

Το περιστατικό, αντί να σημάνει συναγερμό, μετατράπηκε σε πόλεμο ανακοινώσεων ανάμεσα στον ΟΣΕ και τη Hellenic Train, σε μια θλιβερή αντιπαράθεση ανίκανων διοικήσεων που αντί να απολογηθούν, επιδόθηκαν στο προσφιλές τους σπορ: την απόδοση ευθυνών αλλού. Ο ΟΣΕ, σε ανακοίνωσή του, έσπευσε να διαψεύσει τα πάντα, αρνούμενος πως υπήρξε λάθος χάραξη πορείας και επιμένοντας πως όλα έγιναν «σύμφωνα με τις προβλεπόμενες διαδικασίες». Αντί να απολογηθεί, κατηγόρησε τη Hellenic Train ότι δεν ενημέρωσε σωστά τους επιβάτες. Δηλαδή, ούτε λίγο ούτε πολύ, ο κρατικός οργανισμός που είναι υπεύθυνος για τη χάραξη και τη διαχείριση των γραμμών, επιχείρησε να ρίξει την ευθύνη στην ιδιωτική εταιρία, αυτή που κυβερνητικοί κύκλοι αποκαλούν «στρατηγικό επενδυτή».

Η Hellenic Train, με τη σειρά της, απάντησε το βράδυ, επιβεβαιώνοντας ουσιαστικά όσα ο ΟΣΕ διέψευδε: ότι το τρένο πράγματι μπήκε σε λάθος γραμμή στη Σίνδο, ότι ο μηχανοδηγός το αντιλήφθηκε έγκαιρα και ότι ο σταθμάρχης τού έδωσε οδηγίες να συνεχίσει για λίγο, να κάνει οπισθοπορεία και να επιστρέψει στην αποβάθρα. Μια διαδικασία τόσο παράλογη όσο και επικίνδυνη, η οποία δείχνει ότι, δυόμισι χρόνια μετά το μακελειό των Τεμπών, το σιδηροδρομικό σύστημα παραμένει έρμαιο των ίδιων ανθρώπων, των ίδιων νοοτροπιών και της ίδιας θανατηφόρας αμέλειας. Και μέσα σε όλα αυτά, ο αναπληρωτής υπουργός Μεταφορών Κωνσταντίνος Κυρανάκης, ο άνθρωπος που ειδικεύεται στο να απειλεί δημοσιογράφους και να πουλά επικοινωνιακό τσαμπουκά, βιάστηκε να δηλώσει πως «δεν ισχύουν τα δημοσιεύματα», πριν καν ολοκληρωθεί η έρευνα, πριν υπάρξει επίσημη ενημέρωση, πριν καν συνειδητοποιήσει τη σοβαρότητα του γεγονότος.

Η δήλωσή του δεν ήταν απλώς ατυχής· ήταν προσβολή. Προσβολή για τους πολίτες που κινδύνευσαν, για τους συγγενείς των θυμάτων των Τεμπών, για κάθε άνθρωπο που εξακολουθεί να ανεβαίνει σ’ ένα τρένο ελπίζοντας να φτάσει ζωντανός. Αν υπήρχε στοιχειώδης πολιτική ευθύνη, ο Κυρανάκης θα είχε ήδη παραιτηθεί. Όμως στην Ελλάδα του Μητσοτάκη, όπου οι υπουργοί μετρούν όχι με βάση την ικανότητα αλλά την αφοσίωση στο αφήγημα, οι παραιτήσεις είναι άγνωστη λέξη. Ο Χρίστος Δήμας, ο «υπουργός-διακοσμητικό», παραμένει στη θέση του. Ο Κυρανάκης συνεχίζει να κάνει δηλώσεις. Ο ΟΣΕ παραμένει στα ίδια χέρια. Και η Hellenic Train συνεχίζει να λειτουργεί ανενόχλητη με τα ίδια συμβόλαια, τα ίδια ψεύδη, την ίδια ομερτά.

Η εικόνα που αποκαλύπτεται είναι τραγική: σταθμοί σκοτεινοί, χωρίς προσωπικό, με υποδομές διαλυμένες, συστήματα τηλεδιοίκησης που ποτέ δεν λειτούργησαν πλήρως, μηχανοδηγοί που ενημερώνονται στο περίπου και επιβάτες που παραδίδονται στη μοίρα τους. Το περιστατικό στη Σίνδο δεν είναι εξαίρεση· είναι ο κανόνας. Κάθε μέρα, μικρά λάθη, παραλείψεις, παραβιάσεις διαδικασιών, συνθέτουν το μωσαϊκό μιας συνεχιζόμενης απειλής. Ένα δίκτυο που λειτουργεί με ευχολόγια, ένα κράτος που καλύπτει, και μια κοινωνία που αρχίζει να συνηθίζει τον τρόμο.

Η τραγωδία των Τεμπών θα έπρεπε να έχει αλλάξει τα πάντα. Αντί γι’ αυτό, έγινε άλλο ένα κεφάλαιο στο εγχειρίδιο της συγκάλυψης. Διορίστηκαν επιτροπές, παρουσιάστηκαν εκθέσεις, δόθηκαν υποσχέσεις για «ριζική ανασυγκρότηση» και «εκσυγχρονισμό των σιδηροδρόμων». Ο ίδιος ο πρωθυπουργός, τότε, είχε δηλώσει με δραματικό ύφος ότι «όλοι θα λογοδοτήσουν». Όμως οι μόνοι που λογοδότησαν ήταν οι χαμηλόβαθμοι υπάλληλοι, αυτοί που κλήθηκαν να πληρώσουν για δεκαετίες πολιτικής παρακμής. Η αλυσίδα της ευθύνης κόπηκε στο πρώτο αδύναμο κρίκο, κι από εκεί και πέρα το σκοτάδι κάλυψε τα πάντα. Σήμερα, τα ίδια χέρια που τότε υπέγραψαν τη σύμβαση με την ιταλική Ferrovie dello Stato, συνεχίζουν να μοιράζουν ευθύνες, να βαφτίζουν τα εγκλήματα «τεχνικά προβλήματα» και να παίζουν με τη νοημοσύνη των πολιτών.

Ο ΟΣΕ, ο οργανισμός που κάποτε ήταν δημόσιος πυλώνας των μεταφορών, έχει μετατραπεί σε ένα παραμάγαζο κομματικών διορισμών και εξυπηρετήσεων. Στελεχώνεται από άτομα χωρίς εμπειρία, χωρίς τεχνική επάρκεια, χωρίς καν την αίσθηση του δημόσιου καθήκοντος. Αντί να επιβλέπει, καλύπτει. Αντί να διορθώνει, διαψεύδει. Κι αντί να υπηρετεί την ασφάλεια, υπηρετεί το πολιτικό αφήγημα. Από την άλλη, η Hellenic Train, που απέκτησε το μονοπώλιο των επιβατικών μεταφορών έναντι εξευτελιστικού τιμήματος, λειτουργεί σαν κράτος εν κράτει. Με κρατικές επιδοτήσεις, με ασυλία στην πράξη, με συμβόλαια που της εξασφαλίζουν 30 χρόνια προστατευμένου κέρδους. Ο συνδυασμός αυτός είναι τοξικός: μια ανίκανη δημόσια δομή και μια ιδιωτική εταιρία που δεν δίνει λογαριασμό σε κανέναν.

Το περιστατικό στη Σίνδο αποκαλύπτει κάτι βαθύτερο: ότι η χώρα δεν έχει ούτε σχέδιο, ούτε συνείδηση για το τι σημαίνει ασφάλεια στις μεταφορές. Οι σταθμάρχες λειτουργούν με αυτοσχέδιες οδηγίες, οι μηχανοδηγοί με μισή πληροφόρηση, τα δίκτυα με εξοπλισμό του περασμένου αιώνα. Η δικαιοσύνη σιωπά, οι εισαγγελείς κάνουν δηλώσεις μόνο όταν πρόκειται να ποινικοποιήσουν τη διαμαρτυρία των θυμάτων, και οι υπουργοί εξακολουθούν να φωτογραφίζονται στις εγκαταστάσεις του ΟΣΕ σαν να ηγούνται ενός success story. Η υποκρισία έχει γίνει καθεστώς.

Το χειρότερο είναι ότι δεν υπάρχει καμία ένδειξη αλλαγής πορείας. Ούτε ένας δεν παραιτήθηκε. Ούτε ένας δεν απομακρύνθηκε. Ούτε μια σύμβαση δεν ακυρώθηκε. Η ίδια κυβέρνηση που μετά τα Τέμπη δεσμεύτηκε για «μηδενική ανοχή» εξακολουθεί να χαρίζει ανοχή σε κάθε ανικανότητα, σε κάθε ψέμα, σε κάθε συγκάλυψη. Ο Κυρανάκης, ο οποίος αντί να ελέγχει τους μηχανισμούς που εποπτεύει, προτιμά να κάνει τον τιμητή στα social media, είναι το σύμβολο αυτής της πολιτικής εκτροπής: αλαζονεία χωρίς ικανότητα, εξουσία χωρίς επίγνωση, θράσος χωρίς ευθύνη. Και δίπλα του, ένας πρωθυπουργός που έχει μετατρέψει το κράτος σε επιτελικό κουφάρι, όπου κανείς δεν φταίει για τίποτα, αλλά όλοι πληρώνονται κανονικά.

Το σχεδόν-δυστύχημα της Σίνδου θα ξεχαστεί, όπως ξεχάστηκαν δεκάδες μικρότερα περιστατικά μετά τα Τέμπη. Θα θαφτεί κάτω από έναν σωρό δικαιολογιών, «διορθωτικών κινήσεων» και «διοικητικών ελέγχων». Όμως η αλήθεια είναι αδυσώπητη: το ίδιο σύστημα που σκότωσε 57 ανθρώπους εξακολουθεί να λειτουργεί με τα ίδια λάθη, τα ίδια πρόσωπα και την ίδια εγκληματική αδιαφορία. Οι πολίτες το γνωρίζουν. Οι επιβάτες το βιώνουν. Οι οικογένειες των θυμάτων το φωνάζουν. Μόνο η κυβέρνηση κάνει πως δεν το βλέπει.

Η πραγματική ευθύνη δεν βρίσκεται στα «κλειδιά» και στα «λάθη χάραξης». Βρίσκεται στο γεγονός ότι ένα ολόκληρο κράτος έχει επιλέξει να μην μάθει τίποτα από την τραγωδία του. Βρίσκεται στην κυνική βεβαιότητα ότι η κοινωνία θα ξεχάσει. Βρίσκεται σε μια Δικαιοσύνη που προστατεύει την εξουσία και όχι την αλήθεια. Και κυρίως, βρίσκεται σε εκείνο το αόρατο νήμα συνενοχής που συνδέει το Μαξίμου με κάθε διοίκηση που απέτυχε, με κάθε υπεύθυνο που καλύφθηκε, με κάθε ψέμα που ειπώθηκε.

Οι σιδηρόδρομοι της χώρας είναι καθρέφτης του κράτους της: σκουριασμένοι, επικίνδυνοι, παρατημένοι. Οι ζωές των ανθρώπων έχουν γίνει λογιστική παράμετρος σε ένα σύστημα που μετρά μόνο το πολιτικό κόστος. Και όσο οι υπουργοί μετρούν τις δηλώσεις τους αντί για τις ανθρώπινες απώλειες, όσο οι διοικήσεις βγάζουν ανακοινώσεις αντί για λύσεις, όσο η Δικαιοσύνη παίζει ρόλο γραφείου Τύπου της κυβέρνησης, τόσο θα πλησιάζει η μέρα που το τρένο θα φύγει ξανά για το τελευταίο του ταξίδι.

Στη Σίνδο, το θάνατο τον προλάβαμε στο παρά πέντε. Την επόμενη φορά, ίσως όχι. Γιατί όταν το κράτος είναι τόσο ανίκανο, όταν η εξουσία είναι τόσο αλαζονική, όταν η συγκάλυψη είναι τόσο συστηματική, δεν μιλάμε για ατύχημα, μιλάμε για προαναγγελθέν έγκλημα και αυτό το έγκλημα έχει υπογραφή.