Αμερικανοί επιστήμονες δημιούργησαν έμβρυα από κύτταρα δέρματος

Αμερικανοί επιστήμονες κατάφεραν για πρώτη φορά να δημιουργήσουν ανθρώπινα έμβρυα σε πρώιμο στάδιο, ξεκινώντας όχι από ωάρια, αλλά από κύτταρα δέρματος. Η πρωτοποριακή μέθοδος περιλαμβάνει την εξαγωγή του γενετικού υλικού από ανθρώπινα δερματικά κύτταρα και την εισαγωγή του σε ωάρια από τα οποία έχει αφαιρεθεί το δικό τους DNA. Στη συνέχεια, τα ωάρια αυτά γονιμοποιούνται με ανθρώπινο σπέρμα.

Η προσέγγιση αυτή, αν και βρίσκεται ακόμη σε πρώιμο στάδιο ανάπτυξης, θα μπορούσε μελλοντικά να προσφέρει λύσεις σε περιπτώσεις υπογονιμότητας, ιδιαίτερα όταν αυτή σχετίζεται με την ηλικία ή με ιατρικές παθήσεις. Επίσης, ενδέχεται να ανοίξει τον δρόμο για την απόκτηση παιδιού από ομόφυλα ζευγάρια με γενετική συγγένεια και με τους δύο γονείς.

Νέα σελίδα στην τεχνητή γαμετογένεση

Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε στην επιστημονική επιθεώρηση Nature Communications, εντάσσεται στο πεδίο της τεχνητής γαμετογένεσης – της δημιουργίας σπερματοζωαρίων ή ωαρίων εκτός σώματος. Οι ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Υγείας και Επιστήμης του Όρεγκον χρησιμοποίησαν πυρήνες κυττάρων δέρματος, οι οποίοι περιέχουν το πλήρες γονιδίωμα ενός ατόμου, και τους τοποθέτησαν μέσα σε δωρηθέντα ωάρια από τα οποία είχε αφαιρεθεί το αρχικό DNA.

Το εγχείρημα θυμίζει σε κάποιο βαθμό την τεχνική που εφαρμόστηκε στη δημιουργία της προβατίνας Ντόλι το 1996, με τη διαφορά ότι εδώ το ωάριο καλείται να απορρίψει το μισό από το νέο γενετικό υλικό ώστε να γίνει συμβατό με τη φυσιολογική διαδικασία γονιμοποίησης. Οι επιστήμονες ονόμασαν αυτόν τον συνδυασμό κυτταρικών μηχανισμών «mitomeiosis», μια λέξη που συνδέει τις διαδικασίες της μίτωσης και της μείωσης.

Έμβρυα μέχρι έξι ημερών και ποσοστό επιτυχίας 9%

Η μελέτη κατέληξε στη δημιουργία 82 λειτουργικών ωαρίων, από τα οποία αρκετά γονιμοποιήθηκαν και προχώρησαν στην ανάπτυξη πρώιμων εμβρύων μέχρι την έκτη ημέρα. «Καταφέραμε κάτι που μέχρι πρόσφατα θεωρούνταν αδύνατο», δήλωσε ο καθηγητής Σουκχράτ Μιταλίποφ, επικεφαλής του Κέντρου Γονιδιακής και Εμβρυϊκής Θεραπείας του πανεπιστημίου.

Ωστόσο, η μέθοδος δεν είναι ακόμη έτοιμη για κλινική εφαρμογή. Η απόρριψη χρωμοσωμάτων από το ωάριο δεν γίνεται με ελεγχόμενο τρόπο, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε γενετικές ανωμαλίες. Παράλληλα, η συνολική επιτυχία της διαδικασίας κυμαίνεται μόλις γύρω στο 9%, καθιστώντας σαφές ότι απαιτείται πολυετής επιστημονική εργασία προτού φτάσει στα πρότυπα ασφάλειας και αποτελεσματικότητας που απαιτούνται για χρήση σε ανθρώπους.

Η τεχνητή γαμετογένεση στοχεύει να καλύψει το κενό που αφήνουν σήμερα οι υπάρχουσες μέθοδοι υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, όπως η εξωσωματική γονιμοποίηση, για ανθρώπους που δεν διαθέτουν βιώσιμα ωάρια ή σπέρμα. Θα μπορούσε να δώσει ελπίδα σε γυναίκες προχωρημένης ηλικίας, σε άνδρες με χαμηλή παραγωγή σπερματοζωαρίων ή σε καρκινοπαθείς που έχουν υποστεί αγωγές με επιπτώσεις στη γονιμότητα.

Ταυτόχρονα, η τεχνολογία ανοίγει νέες προοπτικές για την έννοια της γονεϊκότητας. Αφού το γενετικό υλικό μπορεί να προέρχεται και από άνδρες, η μέθοδος αυτή καθιστά θεωρητικά εφικτή την απόκτηση παιδιού από δύο άτομα του ίδιου φύλου με γενετική συγγένεια και με τους δύο.

«Εκτός από την ελπίδα που προσφέρει σε εκατομμύρια ανθρώπους που πάσχουν από υπογονιμότητα, η μέθοδος μπορεί να επιτρέψει σε ομόφυλα ζευγάρια να αποκτήσουν παιδί που να φέρει γενετικά στοιχεία και από τους δύο γονείς», ανέφερε η καθηγήτρια Πόλα Αμάτο, μέλος της ερευνητικής ομάδας.

Διεπιστημονικός διάλογος και ηθικά ερωτήματα

Παρά την επιστημονική σημασία της ανακάλυψης, οι ειδικοί επισημαίνουν την ανάγκη για θεσμικό πλαίσιο και δημόσια συζήτηση. Ο καθηγητής Χαλ Ρότζερ Στάρμει από το Πανεπιστήμιο Χαλ υπογράμμισε ότι η πρόοδος αυτή απαιτεί διαφάνεια, σωστή διακυβέρνηση και καλλιέργεια εμπιστοσύνης του κοινού απέναντι στην επιστήμη.

Ανάλογες ανησυχίες εξέφρασε και ο καθηγητής Ρίτσαρντ Άντερσον από το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, ο οποίος χαρακτήρισε τη δημιουργία νέων ωαρίων «σημαντική πρόοδο», επισημαίνοντας όμως ότι η ασφάλεια πρέπει να τεθεί ως απόλυτη προτεραιότητα πριν οποιαδήποτε κλινική εφαρμογή.