Η κυβέρνηση μπροστά στις συνέπειες μιας καθυστερημένης αφύπνισης για το μεταναστευτικό

Η λαϊκή ρήση «Στερνή μου γνώση να σε είχα πρώτα» φαίνεται να αποτυπώνει με ακρίβεια τη σημερινή αμηχανία και αυτοκριτική στο κυβερνητικό επιτελείο, ιδίως σε ό,τι αφορά τη διαχείριση του μεταναστευτικού ζητήματος. Η επανεμφάνιση έντονων μεταναστευτικών ροών προς τη χώρα μας έχει επαναφέρει στο προσκήνιο προβληματισμούς και σφάλματα του παρελθόντος, με την κυβέρνηση να εμφανίζεται αιφνιδιασμένη, παρά την προηγούμενη εμπειρία που είχε, ειδικά μετά τα γεγονότα στον Έβρο.

Παρά τις ενδείξεις και τα προειδοποιητικά σημάδια ότι η πίεση στα σύνορα θα επανερχόταν, μεγάλο μέρος του πολιτικού κόσμου – τόσο στην κυβέρνηση όσο και στην αντιπολίτευση – φάνηκε να υποτιμά τη φύση και την ένταση του φαινομένου. Η κυρίαρχη προσέγγιση βασίστηκε, για χρόνια, σε μια ανθρωπιστική οπτική, αγνοώντας – σύμφωνα με τις κυβερνητικές πηγές – την οργανωμένη διάσταση των μεταναστευτικών ροών. Η αντίληψη ότι πρόκειται για ένα οργανωμένο και μαζικό φαινόμενο μετακίνησης ανθρώπων, κυρίως νέων ανδρών μουσουλμανικού θρησκεύματος, που ωθούνται από εξωτερικά δίκτυα και χρησιμοποιούν τη χώρα μας ως πύλη εισόδου στην Ευρώπη, δεν υιοθετήθηκε εγκαίρως από την πολιτική ηγεσία.

Η ερμηνεία ότι πρόκειται για «εισβολή χωρίς όπλα», με προοπτική να μεταβάλει τη δημογραφική και πολιτισμική ταυτότητα της Ευρώπης, δεν υιοθετήθηκε επίσημα ή ευρέως, παρά τις σχετικές προειδοποιήσεις. Αντιθέτως, καλλιεργήθηκε εντός της κοινωνίας η άποψη ότι οι περισσότεροι μετανάστες είναι θύματα πολέμου ή κατατρεγμένοι πρόσφυγες, που χρήζουν προστασίας και φιλοξενίας. Ωστόσο, σύμφωνα με κυβερνητικές αναλύσεις, το μεγαλύτερο ποσοστό όσων φθάνουν στη χώρα δεν προέρχεται από εμπόλεμες περιοχές, δεν διώκεται, και αποτελείται κυρίως από άνδρες νεαρής ηλικίας.

Η διαχείριση της κατάστασης στηρίχθηκε σε μέτρα φιλοξενίας και παροχών που, όπως υποστηρίζεται, λειτούργησαν ως έμμεσο κίνητρο προσέλευσης. Από παροχές σίτισης και επιδομάτων μέχρι τις υποδομές διαμονής, οι πολιτικές που ακολουθήθηκαν κατηγορούνται ότι εξέπεμψαν ένα μήνυμα «εύκολου καταφυγίου». Η νομοθετική πρόβλεψη περί νομιμοποίησης μεταναστών μετά από επταετή παραμονή στη χώρα, η οποία εν τέλει αποσύρθηκε, θεωρήθηκε ενδεικτική της συνολικής φιλοσοφίας ανοχής και εφησυχασμού που επικράτησε τα τελευταία χρόνια.

Η νέα μεταναστευτική πίεση από τη Λιβύη, σύμφωνα με τις τελευταίες εξελίξεις, βρίσκει τη χώρα σε στάση αντίδρασης και όχι πρόληψης. Τα μέτρα που ελήφθησαν πρόσφατα κρίνονται καθυστερημένα και η αποτελεσματικότητά τους θα φανεί στην πράξη. Παράλληλα, εγείρεται το ερώτημα κατά πόσο μπορεί να αλλάξει η κοινή γνώμη, η οποία έχει διαμορφωθεί επί χρόνια με βάση αφηγήματα περί φιλευσπλαχνίας και αλληλεγγύης.

Η παρούσα κατάσταση οδηγεί πλέον την κυβέρνηση στην ανάγκη λήψης πιο αυστηρών μέτρων, όχι μόνο στον επιχειρησιακό τομέα αλλά και σε επίπεδο πολιτικών αποφάσεων. Κρίνεται αναγκαία η επανεξέταση της χρηματοδότησης μη κυβερνητικών οργανώσεων και άλλων φορέων που δραστηριοποιούνται στο πεδίο του μεταναστευτικού, πολλές φορές με εξωτερικές ενισχύσεις και ιδιωτικά συμφέροντα.

Η διοίκηση καλείται να τολμήσει δραστικές παρεμβάσεις, καθώς – σύμφωνα με τις εκτιμήσεις – η ανοχή, η καθυστέρηση και η ανεπαρκής κατανόηση της έκτασης του προβλήματος έχουν οδηγήσει την κατάσταση στα όρια. Πλέον, η ανάγκη για αποτελεσματικές, αυστηρές και συντονισμένες ενέργειες κρίνεται επιτακτική, καθώς ο χρόνος για αναμονή έχει προ πολλού εξαντληθεί.