Η κυβέρνηση πνίγεται στην ίδια την αρχιτεκτονική των επιλογών της

Η ελληνική κοινωνία δοκιμάζεται σε πολλαπλά επίπεδα — οικονομικά, θεσμικά, πολιτικά — ενώ την ίδια ώρα η κυβέρνηση εξακολουθεί να επιδιώκει χειροκροτήματα μέσα στο Κοινοβούλιο, κατασκευάζοντας ένα επικοινωνιακό περιβάλλον δήθεν επιτυχίας. Πρόκειται για μια εξουσία που μοιάζει να έχει αναγάγει σε τέχνη τη σύγχυση ρόλων, συγχέοντας σταθερά θύτες και θύματα και μετατρέποντας την πολιτική ευθύνη σε συλλογικό ατύχημα.

Η πολιτική ρητορική της κυβέρνησης δεν είναι παρά ένας κενός ηχητικός αντίλαλος — ένα περίτεχνο τίποτα συσκευασμένο ως κάτι. Κάθε φορά που στριμώχνεται, η κυβέρνηση υιοθετεί έναν υπερβολικό λόγο περί «οργανωμένων σχεδίων αποσταθεροποίησης», παρουσιάζοντας τον εαυτό της ως θύμα σκοτεινών δυνάμεων. Η υστερική αυτή υπερβολή δεν αποκαλύπτει δύναμη, αλλά φόβο.

Στην πραγματικότητα, η κυβέρνηση κυνηγιέται από τον ίδιο τον ίλιγγο της αποτυχίας της. Αντιδρά με ελιγμούς, με υπεκφυγές, με προχειρότητα, αδυνατώντας να δώσει πειστικές απαντήσεις για κρίσιμες υποθέσεις. Η στάση της θυμίζει τον «Ιέρωνα» του Ξενοφώντα: τον τύραννο που ζητά να τον αγαπούν χωρίς ο ίδιος να εγκαταλείπει τον δεσποτισμό του. Έτσι και η σημερινή εξουσία, επιδιώκει την αναγνώριση χωρίς να αλλάζει τις πολιτικές που προκαλούν δυσαρέσκεια και κοινωνική διάρρηξη.

Η δογματική της ακαμψία είναι πρωτόγνωρη. Δεν διορθώνει τίποτα, ακόμη και όταν το λάθος είναι εμφανές. Το βλέπουμε σε πλήθος ζητημάτων: από τον τρόπο διάσωσης των ΕΛΤΑ μέχρι την επίμονη υπεράσπιση πολιτικών που έχουν αποδειχθεί αδιέξοδες. Η κυβέρνηση λειτουργεί με πείσμα, όχι με λογική· με εγωισμό, όχι με ευθύνη.

Το πιο επικίνδυνο όμως δεν είναι η αλαζονεία — αλλά η θεώρηση ότι η δημοκρατία είναι μια εύπλαστη έννοια, που μπορεί να συμπιεστεί ανάλογα με τις ανάγκες της εκάστοτε εξουσίας. Στο κυβερνητικό λεξιλόγιο, η δημοκρατία μπορεί να λειτουργεί με λιγότερες αρχές, με κρυφές σκοπιμότητες, με παρακάμψεις και με διατάγματα. Η πολυπλοκότητά της εκλαμβάνεται ως περιττή· οι εγγυήσεις της, ως πολυτέλεια.

Κι όμως, η δημοκρατία δεν είναι μηχανισμός επισφάλειας. Δεν επιβάλλει φόβο ούτε θυσιάζει ελευθερίες. Δεν είναι σύνθημα, ούτε εποχική μόδα. Δεν αναστέλλεται κατά το δοκούν, ούτε εξισώνεται με οτιδήποτε άλλο. Είναι εύθραυστη και απαιτεί υπεράσπιση, όχι εργαλειοποίηση.

Ο Φελίξ Γκουαταρί έγραφε ότι, αν ζούμε σε έναν κόσμο τόσο επισφαλή, αξίζει τουλάχιστον να αναλαμβάνουμε την ευθύνη για την πορεία του. Στον αντίποδα, η σημερινή κυβέρνηση κινείται χωρίς ευθύνη. Καλύπτει, συσκοτίζει, μεταθέτει. Από το σκάνδαλο των υποκλοπών μέχρι την τραγωδία των Τεμπών, από τον ΟΠΕΚΕΠΕ έως τις αμφιλεγόμενες αποφάσεις της περί διαφάνειας, όλα έχουν καταλήξει μικρά πταίσματα, όλα έχουν αποσιωπηθεί ή αποδομηθεί.

Η εξουσία μοιάζει να προσπαθεί απεγνωσμένα να γλιστρήσει από τη δική της γλίτσα, να αποτινάξει τις ευθύνες, να κρύψει τις συνέπειες. Αλλά η πολιτική που είναι επίπλαστη, επιθετική και στρεψόδικη δεν μπορεί να σταθεί για πολύ. Κάθε τέτοια τακτική καταγράφει, στην πραγματικότητα, και το τέλος της. Όταν οι πράξεις σκεπάζονται από ένα πέπλο παραπλάνησης, όταν η εικόνα υπερισχύει της ουσίας, όταν η ευθύνη μετατρέπεται σε διορισμένο άλλοθι, τότε η εξουσία δεν καταρρέει από εξωτερικούς εχθρούς, αλλά από το ίδιο της το βάρος.

Και αυτό ακριβώς είναι που συμβαίνει σήμερα: η κυβέρνηση πνίγεται στην ίδια την αρχιτεκτονική των επιλογών της. Οι μηχανισμοί που έστησε για να επιβιώσει — η συσκότιση, η μετάθεση, η επικοινωνιακή υπερβολή — είναι πλέον αυτοί που την οδηγούν στο πολιτικό αδιέξοδο. Γιατί σε κάθε δημοκρατία που σέβεται τον εαυτό της, η αλήθεια έχει πάντα τον έσχατο λόγο. Και όταν έρθει εκείνη η στιγμή, δεν συγχωρεί κανέναν.