Η συγκλονιστική αλήθεια πίσω από τους μισθούς και τα δημοσιονομικά – Η Ελλάδα που κατρακυλά, η κοινωνία που αδειάζει, η οικονομία που πνίγεται

Υπάρχουν στιγμές στη δημόσια συζήτηση όπου οι αριθμοί δεν είναι απλώς ψυχρά δεδομένα αλλά μαχαιριές στην καρδιά μιας χώρας. Τα νέα στοιχεία της Eurostat για τους μέσους μισθούς στην Ευρωπαϊκή Ένωση για το 2024 είναι μια τέτοια στιγμή. Μια στιγμή αλήθειας που κανείς κυβερνητικός, κανένας οικονομικός «ερμηνευτής», καμία επικοινωνιακή τρικλοποδιά δεν μπορεί να συγκαλύψει.

Η Ελλάδα βρίσκεται πλέον στην 26η θέση ανάμεσα στα 27 κράτη-μέλη της ΕΕ, δεύτερη από το τέλος. Μόνο η Βουλγαρία παραμένει χαμηλότερα — αλλά όχι για πολύ, με δεδομένο τον ρυθμό αύξησης των μισθών της. Σε μια πενταετία, από το 2020 μέχρι το 2024, η χώρα μας έχασε τέσσερις θέσεις στην κατάταξη, καταγράφοντας μία από τις χαμηλότερες αυξήσεις μισθών σε ολόκληρη την Ευρώπη. Ο μέσος μισθός αυξήθηκε κατά μόλις 13,2%, από 15.859 ευρώ σε 17.954 ευρώ. Την ίδια στιγμή, ο ευρωπαϊκός μέσος όρος ανήλθε σε 22,5%.

Η πορεία των χωρών που κάποτε οι Έλληνες κοιτούσαν «αφ’ υψηλού» είναι ακόμη πιο αποκαλυπτική — και εξευτελιστική. Η Ρουμανία αύξησε τον μέσο μισθό της κατά 66,4%. Η Βουλγαρία κατά 65,4%. Η Πολωνία κατά 53,3%. Η Ουγγαρία κατά 48,9%. Χώρες που το 2020 βρίσκονταν κάτω από την Ελλάδα στη σχετική λίστα, σήμερα την αφήνουν πίσω τους με διαφορά, σε ορισμένες περιπτώσεις πέντε φορές μεγαλύτερη απόδοση σε σχέση με την Ελλάδα.

Και όλα αυτά συμβαίνουν ενώ ο πληθωρισμός στα τρόφιμα στη χώρα μας έχει εκτιναχθεί στο 30,7% από το 2020 έως το 2024 — σχεδόν τρεις φορές πάνω από την αύξηση του μισθού. Με άλλα λόγια, ο Έλληνας εργαζόμενος φτωχαίνει χρόνο με τον χρόνο, ακόμη κι αν τυπικά φαίνεται ότι «παίρνει περισσότερα». Παίρνει περισσότερα χαρτονομίσματα, αλλά λιγότερη ζωή. Λιγότερη τροφή. Λιγότερη ασφάλεια.

Αυτό δεν είναι σύγκλιση αλλά αποσταθεροποίηση και αποδόμηση. Είναι η απόλυτη ένδειξη ότι μια ολόκληρη γενιά εργαζομένων θυσιάζεται σε ένα οικονομικό μοντέλο που εξαντλείται, σε μια αγορά εργασίας που δεν μπορεί να στηρίξει αξιοπρεπή διαβίωση, σε ένα κράτος που αδυνατεί –ή δεν επιθυμεί– να κατανοήσει το μέγεθος της κρίσης.

Αλλά το δράμα δεν τελειώνει εδώ. Το μισθολογικό αδιέξοδο συνδέεται με μια βαθύτερη, πιο επικίνδυνη παθογένεια: τη δημοσιονομική πραγματικότητα της χώρας. Κάθε χρόνο, όταν κατατίθεται ο προϋπολογισμός, επαναλαμβάνεται η ίδια ιεροτελεστία. Οι συντάκτες του μιλούν για σταθερότητα, για ανάπτυξη, για επενδύσεις, για μια οικονομία που «βαδίζει στο σωστό δρόμο». Τα κόμματα της αντιπολίτευσης καταγγέλλουν, οι πολίτες αδιαφορούν. Όμως πίσω από τον θόρυβο υπάρχει μια αλήθεια που ελάχιστοι εξηγούν: το αν μια χώρα μπορεί ή δεν μπορεί να σταθεί στα πόδια της κρίνεται από την πρωτογενή της διαχείριση.

Το πρωτογενές πλεόνασμα –ή έλλειμμα– είναι το καθαρό αποτύπωμα της οικονομίας. Είναι το σημείο όπου διασταυρώνονται τα έσοδα και οι δαπάνες χωρίς το βάρος του παλαιού χρέους. Είναι εκεί που φαίνεται αν το κράτος παράγει πλούτο ή τον καταναλώνει. Αν προχωρά μπροστά ή κλυδωνίζεται.

Το 2024 η Ελλάδα εμφάνισε πρωτογενές πλεόνασμα 7.418 εκατομμυρίων ευρώ. Αλλά οι τόκοι του χρέους έφτασαν τα 10.203 εκατομμύρια. Το πλεόνασμα κάλυψε μόλις το 72,7% των τόκων. Το υπόλοιπο καλύφθηκε με νέο δανεισμό. Το 2025 η εικόνα γίνεται ακόμη πιο ζοφερή. Το πλεόνασμα πέφτει στα 5.275 εκατομμύρια και καλύπτει το 53,67% των τόκων. Για το 2026 η κατάσταση καταρρέει: πλεόνασμα 3.005 εκατομμύρια για τόκους 9.815 εκατομμυρίων. Κάλυψη μόλις 30,62%.

Αν τα νούμερα αυτά επαληθευτούν, θα πρόκειται για τη χειρότερη επίδοση της τελευταίας τριετίας. Στην πραγματικότητα θα σημαίνουν ότι το κράτος αδυνατεί πλέον να χρηματοδοτήσει τους τόκους του χρέους του χωρίς νέο δανεισμό. Το ποσοστό κάλυψης τόκων μειώνεται κατά 57,9% μέσα σε τρία χρόνια. Και ο νέος δανεισμός, σε συνθήκες υψηλών επιτοκίων και αυστηρών ευρωπαϊκών δημοσιονομικών κανόνων, δεν είναι απλώς προβληματικός — είναι επικίνδυνος.

Πρόκειται για ένα σπιράλ που θυμίζει τις προμνημονιακές εποχές. Μειωμένα πρωτογενή πλεονάσματα, αυξημένος δανεισμός, αύξηση του δημόσιου χρέους, διαρκής επιβάρυνση με τόκους που απορροφούν ολοένα και μεγαλύτερο ποσοστό του κρατικού προϋπολογισμού. Η οικονομία κινείται ξανά σαν να βρίσκεται σε τροχιά απώλειας ελέγχου.

Την ίδια στιγμή, επιχειρείται μια λογιστική ωραιοποίηση που δεν πείθει. Οι ληξιπρόθεσμες οφειλές της Γενικής Κυβέρνησης προς τρίτους ανέρχονταν σε 2,9 δισ. ευρώ τον Σεπτέμβριο του 2025. Χρέη νοσοκομείων, οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης, ασφαλιστικών ταμείων. Κι όμως, μέσα από δημιουργική λογιστική, αυτά τα ελλείμματα εξαφανίζονται από τους πίνακες του προϋπολογισμού ή μεταμφιέζονται ως «πλεονάσματα», χωρίς ποτέ να αποπληρώνονται ουσιαστικά.

Ακόμη και με αυτές τις τεχνικές απαλείψεις, το πρωτογενές πλεόνασμα της Γενικής Κυβέρνησης μειώνεται από 4,7% του ΑΕΠ το 2024 σε 3,7% το 2025 και σε 2,8% το 2026. Καμία σοβαρή οικονομία δεν μπορεί να στηθεί πάνω σε τέτοια θεμέλια.

Και όλα αυτά συνδέονται θεμελιωδώς με το μισθολογικό αδιέξοδο. Πώς μπορεί να αναπτυχθεί μια οικονομία με μισθούς καθηλωμένους, με εργαζόμενους που δεν μπορούν να καλύψουν το κόστος ζωής, με νέους που φεύγουν στο εξωτερικό επειδή οι αποδοχές τους δεν επιτρέπουν οικογενειακό σχεδιασμό ή στοιχειώδη ασφάλεια; Πώς μπορεί να στηριχθεί η φορολογική βάση όταν η αγοραστική δύναμη καταρρέει;

Το δράμα των μισθών και το δράμα των δημοσιονομικών δεν είναι δύο διαφορετικές ιστορίες. Είναι η ίδια ιστορία, ειπωμένη από δύο πλευρές. Ένα κράτος που αποτυγχάνει να στηρίξει παραγωγή, εργασία, πραγματική ανάπτυξη καταλήγει να φορολογεί περισσότερο και να πληρώνει λιγότερα. Ένας εργαζόμενος που δεν μπορεί να ζήσει αξιοπρεπώς δεν μπορεί να συμβάλει σε μια οικονομία που ήδη υπολειτουργεί.

Και η πιο σκληρή αλήθεια είναι η εξής: αυτή η πορεία δεν είναι τυχαία. Είναι αποτέλεσμα μιας πολιτικής που επιλέγει την επιβολή λιτότητας πίσω από κλειστές πόρτες, που αποδέχεται ως «φυσιολογική» τη μείωση των δαπανών σε κρίσιμους τομείς, που χρησιμοποιεί την επικοινωνία ως υποκατάστατο της διακυβέρνησης.

Οι αριθμοί όμως δεν συγχωρούν. Οι μισθοί καταρρέουν σε σχέση με την Ευρώπη. Η αγοραστική δύναμη εξανεμίζεται. Τα πρωτογενή πλεονάσματα συρρικνώνονται. Τα χρέη των φορέων διογκώνονται. Το δημόσιο χρέος αναπόφευκτα θα αυξηθεί. Η δημοσιονομική σταθερότητα υπονομεύεται.

Και η κοινωνία μένει να πληρώσει το τίμημα.

Αν κάτι αποδεικνύουν τα στοιχεία της Eurostat και οι υπολογισμοί του προϋπολογισμού, είναι ότι το πραγματικό ερώτημα δεν είναι πλέον οικονομικό, αλλά πολιτικό: πόσο μπορεί να αντέξει μια χώρα που γλιστρά σταθερά προς τον ευρωπαϊκό πάτο, ενώ ταυτόχρονα χάνει τη δημοσιονομική της κυριαρχία; Πόσο μπορεί να επιβιώσει μια κοινωνία με μισθούς που δεν καλύπτουν τις ανάγκες της; Πόσο μπορεί να επενδύσει μια οικονομία που δεν παράγει και δανείζεται για να πληρώσει τόκους;

Ο σοσιαλιστής Υπουργός Οικονομικών παρότι άλλαξε κόμμα εντούτοις δεν άλλαξε πεπατημένη και όλα συνεχίζουν ίδια και απαράλλακτα αφού ο λαϊκισμός της δεκαετίας του ‘80 έχει μεταβάλει το πολιτικό DNA σε σημείο που τίποτα πλέον δεν κάνει εντύπωση.

Κάποια στιγμή η αλήθεια θα εκδικηθεί. Και τότε κανείς επικοινωνιακός μηχανισμός δεν θα μπορεί να την κρύψει.