Η θεωρία των ελαίων σιλικόνης επανέρχεται στο προσκήνιο για την έκρηξη στα Τέμπη
Ο καθηγητής Δημήτρης Καρώνης, από το Εργαστήριο Τεχνολογίας Καυσίμων και Λιπαντικών της Σχολής Χημικών Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, καταλήγει στο ίδιο συμπέρασμα που είχε αφήσει να εννοηθεί λίγες ημέρες μετά την τραγωδία των Τεμπών ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης: ότι τα έλαια σιλικόνης ήταν πιθανό να ευθύνονται για την έκρηξη και τη χαρακτηριστική πυρόσφαιρα που ακολούθησε τη σύγκρουση. Ο καθηγητής βασίζει την άποψή του σε στοιχεία που περιλαμβάνονται στην έκθεση της Αστυνομίας, καθώς και σε βίντεο τα οποία κατατέθηκαν στις Αρχές από την εταιρεία σεκιούριτι Interstar, συνεργάτη του ΟΣΕ. Με αυτά επιχειρεί να αντικρούσει το πόρισμα του ΕΟΔΑΣΑΑΜ και τις τοποθετήσεις άλλων επιστημόνων, σύμφωνα με τα οποία η έκρηξη προκλήθηκε από άγνωστο εύφλεκτο υλικό που μετέφερε η εμπορική αμαξοστοιχία. Οι δηλώσεις του Καρώνη ενισχύουν εκ των υστέρων τη γραμμή που είχε σκιαγραφήσει ο Κυριάκος Μητσοτάκης, όταν λίγα μόλις 24ωρα μετά το δυστύχημα είχε μιλήσει για πιθανή ύπαρξη φορτίου που συνέβαλε στην καταστροφή, δίνοντας έτσι συνέχεια σε μια τεχνική και πολιτική αντιπαράθεση με φόντο το φονικό δυστύχημα.
Το πόρισμα του καθηγητή Δημήτρη Καρώνη κατατέθηκε χθες, 13 Μαΐου, στον εφέτη ανακριτή Λάρισας Σωτήρη Μπακαΐμη, σε μια χρονική συγκυρία που προκαλεί ερωτήματα: μόλις λίγα 24ωρα μετά την αποκάλυψη πως η εταιρία σεκιούριτι Interstar είχε στην κατοχή της τα κρίσιμα βίντεο από την εμπορική αμαξοστοιχία ήδη από τον Νοέμβριο του 2024, αλλά τα παρέδωσε στις δικαστικές αρχές σχεδόν τέσσερις μήνες αργότερα, τον περασμένο Φεβρουάριο.
Το ίδιο το πόρισμα του καθηγητή, έκτασης 132 σελίδων και αφιερωμένο, όπως σημειώνει στην πρώτη σελίδα, «στη μνήμη των αθώων θυμάτων του τραγικού δυστυχήματος της 28ης Φεβρουαρίου 2023», συνοδεύτηκε επίσης από σημαντική καθυστέρηση. Η πραγματογνωμοσύνη καταλήγει ότι τα έλαια σιλικόνης, εφόσον εκτεθούν σε συνθήκες ηλεκτρικού τόξου, είναι δυνατόν να προκαλέσουν πυρόσφαιρα, ενώ σε θερμοκρασίες άνω των 330 βαθμών Κελσίου μπορούν να αναφλεγούν.
Απαντώντας στο κρίσιμο τεχνικό ερώτημα σχετικά με το αν είναι δυνατή η ανάφλεξη του σιλικονούχου ελαίου που χρησιμοποιείται ως ψυκτικό στους μετασχηματιστές των ηλεκτροκίνητων αμαξοστοιχιών που συγκρούστηκαν, το πόρισμα του κ. Καρώνη περιγράφει το ενδεχόμενο αυτό ως απολύτως ρεαλιστικό, εφόσον συντρέχουν οι κατάλληλες συνθήκες έντονης θερμικής και ηλεκτρικής καταπόνησης.
Το τεχνικό πόρισμα του καθηγητή Δημήτρη Καρώνη ενισχύει τη θεωρία πως τα έλαια σιλικόνης που χρησιμοποιούνται ως ψυκτικό μέσο στους μετασχηματιστές των ηλεκτραμαξών είναι πιθανό να συνέβαλαν στην πύρινη σφαίρα που ακολούθησε τη σύγκρουση στα Τέμπη. Ειδικότερα, επισημαίνει πως αυτά τα έλαια μπορούν να αναφλεγούν όταν η θερμοκρασία υπερβεί τους 300°C, οδηγώντας σε ανάφλεξη και καύση. Αν και, σύμφωνα με τη Hellenic Train, σε συνθήκες κανονικής λειτουργίας η θερμοκρασία του μετασχηματιστή δεν ξεπερνά τους 155°C στην περιέλιξη και τους 90°C στο υγρό σιλικόνης, η πραγματικότητα της σύγκρουσης φαίνεται να άλλαξε ριζικά τις θερμικές ισορροπίες.
Η Hellenic Train, σε σχετικό έγγραφό της, επισημαίνει πως η θερμοκρασία του σιλικονούχου υγρού υπό κανονικές συνθήκες είναι χαμηλότερη από το σημείο ανάφλεξης. Ωστόσο, ο Καρώνης υποστηρίζει ότι οι μετασχηματιστές των συγκρουσθεισών αμαξοστοιχιών εκτέθηκαν σε ακραίες θερμικές συνθήκες μετά το δυστύχημα, που καθιστούν ρεαλιστικό το ενδεχόμενο τα έλαια να συνέβαλαν στην εξάπλωση της φωτιάς. Ιδιαίτερη σημασία δίνεται στο ενδεχόμενο δημιουργίας ηλεκτρικού τόξου υψηλής έντασης, ένα φαινόμενο που μπορεί να πυροδοτήσει πύρινη σφαίρα — κάτι που, σύμφωνα με το πόρισμα, δεν αποκλείεται να συνέβη, καθώς έχουν καταγραφεί οπτικές αναλαμπές που πιθανόν οφείλονται σε ηλεκτρικό τόξο.
Το συμπέρασμα του Καρώνη συγκλίνει με την αρχική εκτίμηση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη για τη φύση της έκρηξης και αναζωπυρώνει τη συζήτηση για τα πραγματικά αίτια της καταστροφής, βάζοντας στο μικροσκόπιο τόσο τα τεχνικά δεδομένα όσο και τις καθυστερήσεις στη διαβίβαση κρίσιμων στοιχείων προς τη Δικαιοσύνη.
Στην τελική του εκτίμηση, ο καθηγητής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου Δημήτρης Καρώνης υποστηρίζει ότι η πύρινη σφαίρα που καταγράφηκε στο δυστύχημα των Τεμπών σχηματίστηκε υπό συνθήκες ισχυρού ηλεκτρικού τόξου. Μέσα σε αυτό το θερμικό και ηλεκτρικό περιβάλλον, είναι πιθανό να συμμετείχαν τα έλαια σιλικόνης που περιείχαν οι μετασχηματιστές των ηλεκτραμαξών, λόγω των εξαιρετικά υψηλών θερμοκρασιών που αναπτύχθηκαν μετά τη σύγκρουση.
Ωστόσο, ενώ το πόρισμα απορρίπτει την εκδοχή συμμετοχής άλλων εύφλεκτων υλικών, όπως υδρογονάνθρακες ή άγνωστο φορτίο, δεν τεκμηριώνει επιστημονικά τον αποκλεισμό αυτό. Αντίθετα, ο καθηγητής στηρίζεται κυρίως σε δευτερογενείς πηγές: στην έκθεση της Αστυνομίας και σε βίντεο που κατατέθηκαν στις Αρχές από τον συνήγορο της εταιρείας φύλαξης Interstar, Βασίλη Καπερνάρο. Τα στοιχεία αυτά χρησιμοποιούνται για να ενισχύσουν την υπόθεση ότι το υλικό που συνετέλεσε στην πύρινη έκρηξη δεν ήταν άγνωστο φορτίο από την εμπορική αμαξοστοιχία, αλλά ενδογενές στοιχείο των ίδιων των συρμών – τα σιλικονούχα έλαια των μετασχηματιστών.
Ο καθηγητής Δημήτρης Καρώνης, επικαλούμενος την έκθεση αυτοψίας της Ελληνικής Αστυνομίας και τα βίντεο από κάμερες ασφαλείας που κατατέθηκαν στις Αρχές, αποκλείει την παρουσία φορτίου με τα χαρακτηριστικά που απαιτούνται για τη δημιουργία εύφλεκτου νέφους ατμών στην εμπορική αμαξοστοιχία. Σύμφωνα με το σχετικό έγγραφο της Διεύθυνσης Εγκληματολογικών Ερευνών, τα τρία βίντεο από τη Νότια Σήραγγα Πλαταμώνα και το ΚΕΚ Ραψάνης κρίνονται γνήσια και δείχνουν ότι οι ανοιχτές φορτάμαξες μετέφεραν αποκλειστικά μεταλλικά ελάσματα, χωρίς ίχνη από δοχεία, δεξαμενές ή άλλα αντικείμενα που θα μπορούσαν να υποδηλώνουν την παρουσία εύφλεκτων υγρών.
Παράλληλα, επισημαίνεται ότι οι υπόλοιπες φορτάμαξες, που μετέφεραν εμπορευματοκιβώτια, είτε βρέθηκαν με το περιεχόμενο που περιγραφόταν στις φορτωτικές είτε ήταν κενές, χωρίς ίχνη φωτιάς. Το πόρισμα καταλήγει πως, με βάση τα στοιχεία του φορτίου και τις αυτοψίες, δεν τεκμηριώνεται η ύπαρξη πτητικού ή εύφλεκτου υλικού στην εμπορική αμαξοστοιχία. Κατά συνέπεια, ο σχηματισμός της πύρινης σφαίρας αποδίδεται, ως πιο πιθανό σενάριο, στις συνθήκες ηλεκτρικού τόξου και στη συμμετοχή των ελαίων σιλικόνης των μετασχηματιστών, που υπό θερμική και ηλεκτρική καταπόνηση μπορούν να αναφλεγούν.
Ο καθηγητής Δημήτρης Καρώνης, στο πολυσέλιδο τεχνικό του πόρισμα που κατατέθηκε στον ανακριτή, ενισχύει τη θεωρία ότι η πύρινη σφαίρα που προκλήθηκε μετά τη σύγκρουση των αμαξοστοιχιών στα Τέμπη οφείλεται σε ηλεκτρικό τόξο υψηλής έντασης και όχι σε εύφλεκτο φορτίο της εμπορικής αμαξοστοιχίας. Βασιζόμενος σε αυτοψίες της Ελληνικής Αστυνομίας, βίντεο ασφαλείας και το επίσημο έγγραφο της Διεύθυνσης Εγκληματολογικών Ερευνών, αποκλείει την ύπαρξη υλικών που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν νέφος εύφλεκτων ατμών. Οι καταγραφές από τις κάμερες δείχνουν ότι οι ανοικτές φορτάμαξες μετέφεραν μόνο μεταλλικά ελάσματα, χωρίς κανένα στοιχείο που να παραπέμπει σε δεξαμενές ή άλλα δοχεία αποθήκευσης.
Επιπλέον, ο Καρώνης επικαλείται το ίδιο το πόρισμα του ΕΟΔΑΣΑΑΜ, το οποίο κατέγραψε τρεις έντονες αναλαμπές στα βίντεο που, σύμφωνα με την ανάλυση, αποδίδονται σε ηλεκτρικό τόξο. Αυτό ενισχύει το σενάριο πως η πύρινη σφαίρα δεν δημιουργήθηκε από κάποιο πτητικό εξωτερικό φορτίο, αλλά από εσωτερικούς μηχανισμούς των συρμών. Σε αυτό το πλαίσιο, τα σιλικονούχα έλαια των μετασχηματιστών, αν και δεν βρίσκονταν από μόνα τους σε θερμοκρασία ανάφλεξης πριν τη σύγκρουση, είναι δυνατό να αναφλέγηκαν αμέσως μετά, ως αποτέλεσμα της ηλεκτρικής και θερμικής έκρηξης που προκλήθηκε από το τόξο. Το πόρισμα, χωρίς να τοποθετείται πολιτικά, έρχεται να ενισχύσει μια τεχνική εκδοχή που είχε προαναγγείλει έμμεσα λίγες ημέρες μετά την τραγωδία ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης.
Ο καθηγητής Δημήτρης Καρώνης, στην τεχνική του ανάλυση για την τραγωδία των Τεμπών, αποφεύγει να απαντήσει ευθέως στο πόρισμα του καθηγητή του ΑΠΘ Θανάση Κωνσταντόπουλου, ο οποίος έχει δηλώσει ξεκάθαρα πως είναι αδύνατο τα έλαια σιλικόνης να προκάλεσαν την πύρινη σφαίρα που καταγράφηκε μετά τη σύγκρουση. Αντί να αντιπαρατεθεί επιστημονικά με αυτό το συμπέρασμα, ο Καρώνης επιλέγει να στηρίξει τη δική του εκτίμηση σε δεδομένα από την έκθεση αυτοψίας της Ελληνικής Αστυνομίας, έγγραφα της Hellenic Train και βίντεο από τη διέλευση της εμπορικής αμαξοστοιχίας, στα οποία —όπως αναφέρει— δεν καταγράφεται η ύπαρξη κανενός φορτίου που να συνδέεται με πτητικά ή εύφλεκτα υλικά.
Αναφορικά με το ενδεχόμενο η έκρηξη να προήλθε από άλλο εύφλεκτο υλικό, ο Καρώνης τονίζει ότι για να παραχθεί πύρινη σφαίρα τέτοιας ισχύος, όπως αυτή που καταγράφηκε στα βίντεο, θα απαιτούνταν καύσιμη ύλη βάρους τουλάχιστον 2.300 έως 3.100 κιλών. Δεδομένου ότι, όπως επισημαίνει, δεν εντοπίστηκε τέτοιο φορτίο στις φορτάμαξες, είτε με βάση τις φορτωτικές είτε από τα αποτελέσματα της αυτοψίας, καταλήγει πως δεν υπάρχουν ενδείξεις για την ύπαρξη υδρογονανθράκων ή άλλης πτητικής ουσίας που θα μπορούσε να δημιουργήσει νέφος εύφλεκτων ατμών. Έτσι, επανέρχεται στο βασικό του συμπέρασμα: ότι η πύρινη σφαίρα προήλθε από ηλεκτρικό τόξο και την ανάφλεξη των ελαίων σιλικόνης υπό ακραίες θερμικές και ηλεκτρικές συνθήκες.
Παράλληλα με την κατάθεση του τεχνικού πορίσματος του Δημήτρη Καρώνη, στον εφέτη ανακριτή Σωτήρη Μπακαΐμη παραδόθηκε και το πόρισμα του μεταλλειολόγου-μεταλλουργού και καθηγητή του ΕΜΠ Πέτρου Τσακιρίδη. Ο καθηγητής είχε αναλάβει να μελετήσει τα ευρήματα που συγκέντρωσε το κλιμάκιο της Διεύθυνσης Αντιμετώπισης Εγκλημάτων Εμπρησμού (ΔΑΕΕ) της Πυροσβεστικής από τις εγκαταστάσεις του ΟΣΕ, όπου φυλάσσονται τα κατεστραμμένα βαγόνια και τα συντρίμμια των συρμών από το δυστύχημα των Τεμπών.
Στο πόρισμά του, το οποίο βασίστηκε σε αυτοψία στην περιοχή Κουλούρι και εργαστηριακή εξέταση των μεταλλικών καταλοίπων, ο κ. Τσακιρίδης καταλήγει στο συμπέρασμα πως στα κομμάτια του πιλοτηρίου, στα πλαίσια της ηλεκτρομηχανής και στα υπόλοιπα δείγματα που εξετάστηκαν, δεν υπάρχουν ίχνη καύσης ή ενδείξεις έκρηξης. Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά, τα μεταλλικά μέρη φέρουν μόνο μηχανικές παραμορφώσεις, αποτέλεσμα της σφοδρότητας της σύγκρουσης, χωρίς θραύσματα ή αλλοιώσεις που να υποδεικνύουν την επίδραση φωτιάς ή εκρηκτικού φαινομένου.
Το συγκεκριμένο πόρισμα ενισχύει μια πιο ψύχραιμη αποτίμηση των καταστροφών στο πιλοτήριο και αναμένεται να διαβιβαστεί στη ΔΑΕΕ της Πυροσβεστικής, ώστε να συνταχθεί η τελική έκθεση για τις συνθήκες και τα αίτια της φονικής σύγκρουσης.
