Την ώρα που η Ελλάδα βυθίζεται σε σκάνδαλα, διαφθορά και διεθνή απαξίωση, η Τουρκία αξιοποιεί τις γεωπολιτικές συγκυρίες για να ενισχύσει τη θέση της ως ανερχόμενη δύναμη σε τρεις ηπείρους. Το άρθρο του George Friedman στο Geopolitical Futures επιβεβαιώνει μια στρατηγική πραγματικότητα: η Τουρκία δεν διεκδικεί απλώς ρόλο, τον κατακτά.
Στο βιβλίο του The Next 100 Years, που εκδόθηκε πριν από 15 χρόνια, ο Friedman είχε προβλέψει την ανάδυση τριών χωρών ως νέων πόλων ισχύος: της Ιαπωνίας, της Πολωνίας και της Τουρκίας. Η Ιαπωνία διατηρεί σταθερή οικονομία και εξελίσσει διακριτικά τη στρατιωτική της ισχύ. Η Πολωνία έχει ήδη γίνει η πέμπτη οικονομία της Ευρώπης και πρωτοστατεί στον αμυντικό εξοπλισμό. Ωστόσο, η γεωγραφία τις περιορίζει: η Ιαπωνία από την Κίνα, η Πολωνία από τη Ρωσία.
Η Τουρκία όμως, βρίσκεται σε μια συγκυρία χωρίς αντίπαλο. Διαθέτει ισχυρό στρατό, οικονομική δυναμική, και κυρίως, απεριόριστες γεωπολιτικές ευκαιρίες. Με τη Ρωσία παγιδευμένη στην Ουκρανία, τις ΗΠΑ να συρρικνώνουν την παγκόσμια παρουσία τους, το Ιράν και το Ισραήλ να είναι αποδυναμωμένα, η Τουρκία κινείται ευέλικτα και αποφασιστικά.
Ήδη από το 2020, πριν από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, η Τουρκία στήριξε στρατιωτικά το Αζερμπαϊτζάν στην κρίση του Ναγκόρνο Καραμπάχ, ανατρέποντας την ισορροπία δυνάμεων στον Νότιο Καύκασο και απομακρύνοντας το Μπακού από τη ρωσική σφαίρα επιρροής. Η επικείμενη ειρηνευτική συμφωνία με την Αρμενία αναμένεται να ανοίξει τον δρόμο για την κατασκευή του διαδρόμου Zangezur – μιας κρίσιμης διαδρομής που θα συνδέει την Τουρκία με την Κεντρική Ασία μέσω του Καυκάσου.
Ταυτόχρονα, η Τουρκία έχει εξέλθει κερδισμένη από την ένταση Ιράν–Ισραήλ. Με την ηγεσία της Hezbollah αποδεκατισμένη και το καθεστώς Άσαντ να παραπαίει, η Άγκυρα επιχειρεί να διεισδύσει στη Συρία μέσω οργανώσεων που υποστηρίζει, διεκδικώντας τον έλεγχο ακόμα και της Δαμασκού.
Σε παράλληλη πορεία, η Τουρκία έχει αποκαταστήσει τις σχέσεις της με περιφερειακές δυνάμεις: Σαουδική Αραβία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και Αίγυπτο. Μάλιστα, η συμμετοχή της Αιγύπτου στο τουρκικό πρόγραμμα stealth μαχητικών KAAN επισφραγίζει μια νέα φάση στρατηγικής συνεργασίας.
Η Λιβύη αποτελεί ακόμα ένα πεδίο προβολής ισχύος. Η Άγκυρα διατηρεί ισχυρή παρουσία εκεί, εδραιώνοντας την επιρροή της στη Δυτική Μεσόγειο, ενώ στρέφει το βλέμμα και προς τον βορρά. Καθώς οι ΗΠΑ απομακρύνονται από το ΝΑΤΟϊκό πλαίσιο εγγυήσεων στην Ευρώπη, η Τουρκία επιχειρεί να εδραιώσει νέο ρόλο.
Η επίσκεψη του Πολωνού πρωθυπουργού στην Άγκυρα τον περασμένο Μάρτιο ήταν ενδεικτική. Τουρκία και Πολωνία εμφανίζονται ως σύμμαχοι σε μια κοινή προσπάθεια σταθεροποίησης της Ουκρανίας και ανασχεδιασμού του μεταπολεμικού τοπίου.
Παράλληλα, η Τουρκία εντείνει την παρουσία της στα Βαλκάνια. Η πρωτοβουλία «Πλατφόρμα Ειρήνης για τα Βαλκάνια» συγκέντρωσε στην Κωνσταντινούπολη υπουργούς Εξωτερικών από Βοσνία, Μαυροβούνιο, Βόρεια Μακεδονία, Σερβία και Κόσσοβο, ενώ εκπροσωπήθηκε και η Αλβανία – μια σαφής κίνηση γεωπολιτικής διεύρυνσης.
Η παρακμή της ρωσικής ισχύος στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας έχει δώσει στην Τουρκία χώρο να ενισχύσει το ναυτικό της αποτύπωμα. Ήδη συνεργάζεται στενά με το ΝΑΤΟ και έχει χτίσει δίκτυο στρατηγικών σχέσεων με τη Γεωργία, τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία.
Η γεωπολιτική άνοδος δεν εξαρτάται μόνο από τις επιθυμίες μιας χώρας, αλλά και από την ικανότητά της να τις υλοποιήσει. Η Τουρκία δείχνει πως μπορεί. Διαθέτει στρατηγική θέση που της δίνει πρόσβαση στην Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και τη Μεσόγειο. Αυτή η πίεση που ασκεί η γεωγραφία λειτουργούσε κάποτε ως περιορισμός. Σήμερα λειτουργεί ως εφαλτήριο.
Η πορεία αυτή βέβαια δεν είναι χωρίς εμπόδια. Η εσωτερική πολιτική και οικονομική σταθερότητα της Τουρκίας είναι απαραίτητη για τη συνέχιση αυτής της στρατηγικής. Αν όμως καταφέρει να υπερβεί τις εσωτερικές προκλήσεις, η Τουρκία μπορεί να μετασχηματιστεί στην κυρίαρχη δύναμη της περιφέρειας – και όχι μόνο.
