Λειψυδρία: Η κλιματική κρίση και οι προκλήσεις για την υδροδότηση της Αττικής

Αντιμέτωπη με τη λειψυδρία έρχεται για μία ακόμη φορά η χώρα, ξυπνώντας μνήμες από τα τέλη της δεκαετίας του ’80 και των αρχών του ’90. Κύριοι παράγοντες για την έλλειψη γλυκού νερού, αρχικώς η ξηρασία και κατ’ επέκταση η κλιματική κρίση, η κακοδιαχείριση των υδάτινων πόρων και ίσως η έλλειψη ενσυναίσθησης ότι το νερό το δανειζόμαστε από τις επόμενες γενιές.

Μιλώντας ο καθηγητής Υδρογεωλογίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και πρόεδρος της Ελληνικής Επιτροπής Υδρογεωλογίας Κώστας Βουδούρης αναφερόμενος στις περιοχές που αντιμετώπισαν πρόβλημα φέτος και είναι στην επικίνδυνη ζώνη υπογράμμισε πως αυτές, «λόγω της μετεωρολογικής κατάστασης και της γεωμορφολογίας της χώρας είναι η Πελοπόννησος, η Κρήτη, τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου και κάποιες περιοχές της Θράκης. Στη Δυτική Ελλάδα οι βροχοπτώσεις είναι συχνότερες, ενώ στην Κεντρική και Ανατολική Μακεδονία υπάρχουν ποταμοί όπως ο Στρυμώνας, ο Νέστος, ο Αξιός και ο Γαλλικός, που σε συνδυασμό με τις βροχοπτώσεις και τις χιονοπτώσεις κάνουν την κατάσταση περισσότερο διαχειρίσιμη».

Με την ελπίδα ότι η φετινή χειμερινή περίοδος θα είναι πλούσια σε βροχοπτώσεις και χιονοπτώσεις, ο κ. Βουδούρης τονίζει πως τόσο η περιοχή της Αττικής όσο και της Θεσσαλονίκης δε θα αντιμετωπίσουν σοβαρό πρόβλημα. Όπως παρατηρεί ο καθηγητής Υδρογεωλογίας του ΑΠΘ «η Θεσσαλονίκη και κυρίως η Αττική στηρίζονται από ένα πολλαπλό σύστημα επιφανειακών νερών. Για την Αττική υπάρχει ο Εύηνος ποταμός που τροφοδοτεί τον ταμιευτήρα του Μόρνου, η Λίμνη Υλίκη που τροφοδοτεί τη Λίμνη του Μαραθώνα. Στους σχεδιασμούς υπάρχουν και άλλες εναλλακτικές πηγές». Παράλληλα, ο κ. Βουδούρης εκφράζει και το φόβο του ότι οι βροχοπτώσεις μπορεί να προκαλέσουν πλημμυρικά φαινόμενα, καθώς, όπως λέει, «πρέπει να προσαρμοστούμε. Μεγάλες ξηρασίες ακολουθούν έντονες βροχές, αλλά παραμένω αισιόδοξος».

Νησιά του Αιγαίου

Ιδιαιτέρως εμφανές είναι, πλέον, το πρόβλημα της λειψυδρίας στα νησιά του Αιγαίου, καθώς και σε περιοχές της ηπειρωτικής χώρας με τουριστικό ενδιαφέρον, όπου όμως η φέρουσα ικανότητά τους στη φιλοξενία επισκεπτών έχει ξεπεραστεί, και οι υποδομές, καθώς και τα δίκτυα ύδρευσης και η ποσότητα του νερού, το καλοκαίρι δεν επαρκούν. Σύμφωνα με τον κ. Βουδούρη, «στα νησιά του Αιγαίου, προφανώς και υπάρχει πρόβλημα, καθώς δεν μπορούν να αντέξουν. Είναι μικρά και δεν έχουν ποτάμια». Σε αυτές τις περιπτώσεις βλέπουμε τη λύση της αφαλάτωσης. Στην ηπειρωτική χώρα, όπως συνέβη φέτος σε περιοχές της Χαλκιδικής, όπου οι συχνές διακοπές στην υδροδότηση ανάγκασαν τουρίστες να φύγουν, προτείνονται οι λύσεις των φραγμάτων. «Αρκεί να γίνουν», όπως τονίζει, και φέρνει ως παράδειγμα το φράγμα του ποταμού Χαβρία στην Ορμύλια Χαλκιδικής, για το οποίο ναι μεν υπάρχουν μελέτες, αλλά ακόμη δεν έχει ξεκινήσει η κατασκευή του.

Υπάρχει έλλειψη έργων υποδομής

Η λειψυδρία δεν οφείλεται αποκλειστικά και μόνο στην κλιματική κρίση. Η ανομβρία και η παρατεταμένη ξηρασία, σε συνδυασμό με την κακή διαχείριση των υδάτων, έχουν φέρει αυτό το αποτέλεσμα. Σύμφωνα με τον καθηγητή Κώστα Βουδούρη, «η λειψυδρία είναι αποτέλεσμα και της κακής διαχείρισης, συμπεριλαμβανομένης και της έλλειψης έργων υποδομής. Όταν δηλαδή δεν έχει σχεδιαστεί ένα φράγμα για να συλλέγει το νερό ή δεν υπάρχει σχεδιασμός για την επαναχρησιμοποίηση των επεξεργασμένων λυμάτων από τους βιολογικούς καθαρισμούς για να καλυφθούν οι ανάγκες στην άρδευση». Η κλιματική κρίση φαίνεται τα τελευταία χρόνια να έχει επιδράσει καταλυτικά τόσο στην αύξηση της θερμοκρασίας όσο και στη μείωση των βροχοπτώσεων. Σύμφωνα με όσα παρουσιάστηκαν σε ημερίδα με θέμα: «Κλιματική Αλλαγή – Επιπτώσεις στην Παράκτια Ζώνη – Αντιπλημμυρική θωράκιση Θεσσαλονίκης», υπάρχει το κλιματικό σενάριο στη χώρα μας για την επόμενη 50ετία που θέλει τη θερμοκρασία να αυξάνεται από 2 έως 3,4 βαθμούς Κελσίου, τις ημέρες καύσωνα να αυξάνονται κατά 15-20 ετησίως και τις βροχοπτώσεις να μειώνονται από 10% έως 25%.

Να ποτίζουμε με το νερό από βιολογικό καθαρισμό

Για την επίλυση του σημαντικότατου αυτού προβλήματος οι δράσεις δεν είναι άπειρες. Είναι συγκεκριμένες. Σύμφωνα με τον κ. Βουδούρη, στα νησιά η λύση της αφαλάτωσης με μονάδες που θα τροφοδοτούνται με Ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές είναι μία πάρα πολύ καλή λύση. Σημαντική βαρύτητα θα πρέπει να δοθεί και στην εξοικονόμηση του νερού, «να μην έχουμε απώλειες στα δίκτυα μεταφοράς νερού, είτε ύδρευσης είτε άρδευσης, που αγγίζουν και το 50% σε ορισμένες περιπτώσεις, κυρίως στα δίκτυα άρδευσης που το νερό χάνεται στην πορεία. Πρέπει να γίνουν κλειστά δίκτυα με πλαστικούς αγωγούς», τονίζει ο κ. Βουδούρης. Παρατηρεί, επίσης, ότι θα πρέπει να γίνεται και ορθολογική χρήση του νερού φέρνοντας ως παράδειγμα ότι «δεν είναι δυνατόν να ποτίζουμε με 42 βαθμούς Κελσίου το μεσημέρι. Το νερό χάνεται, εξατμίζεται. Χρειάζεται ενημέρωση και ευαισθητοποίηση από τους αγρότες». Ταυτόχρονα, ο πρόεδρος της Ελληνικής Επιτροπής Υδρογεωλογίας τονίζει την κατασκευή έργων αποθήκευσης νερού και εμπλουτισμού του υδροφόρου ορίζοντα αναλόγως με τη γεωμορφολογία των περιοχών, «αρκεί να γίνουν όπως πρέπει και σε σύντομο διάστημα», υπογραμμίζει χαρακτηριστικά.

Τεράστια συμβολή, όμως, στη διαχείριση του ύδατος και στην αντιμετώπιση του ζητήματος στη χώρα μας, είναι η επαναχρησιμοποίηση του νερού από τους βιολογικούς καθαρισμούς. Σύμφωνα με τα στοιχεία που ανέφερε ο κ. Βουδούρης, καθημερινά στο Σαρωνικό κόλπο καταλήγουν 1.000.000 κυβικά μέτρα νερού και στο Θερμαϊκό κόλπο 250.000 κυβικά μέτρα νερού που προέρχονται από βιολογικούς καθαρισμούς. «Στο Ισραήλ, στην Κύπρο και στην Πολιτεία της Καλιφόρνιας των ΗΠΑ, όπου αντιμετωπίζουν το ίδιο πρόβλημα με εμάς, επαναχρησιμοποιούν το νερό από τους βιολογικούς καθαρισμούς στη γεωργία», σημειώνει και προσθέτει: «Θέλει σχεδιασμό σε βάθος και προτεραιοποίηση για να προχωρήσουν τέτοιου είδους έργα, διότι αν ύστερα από 3 χρόνια έχουμε πάλι περίοδο ανομβρίας, πάλι θα μιλάμε για τα ίδια θέματα».