Ταμείο Ανάκαμψης: Αγώνας δρόμου για 12 δισ., περικοπές έργων και χαμένες ευκαιρίες

Με την κυβέρνηση να διακηρύσσει ότι εισέρχεται σε έναν αγώνα δρόμου προκειμένου να προλάβει την απορρόφηση 12 δισ. ευρώ μέσα σε μόλις 13 μήνες από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, πληθαίνουν οι καταγγελίες και τα στοιχεία που δείχνουν ότι η πραγματικότητα απέχει αισθητά από το κυβερνητικό αφήγημα.

Φορείς που παρακολουθούν διαχρονικά την υλοποίηση των έργων καταγράφουν χαμένες ευκαιρίες, διαρκείς αναθεωρήσεις και αλλεπάλληλες αφαιρέσεις παρεμβάσεων από το πρόγραμμα «Ελλάδα 2.0», με αποτέλεσμα να συρρικνώνεται το φυσικό και λειτουργικό αντικείμενο κρίσιμων έργων και να τίθενται σοβαρά ερωτήματα για τη διαχείριση των ευρωπαϊκών πόρων.

Χαρακτηριστική είναι η παρέμβαση του Πανελλήνιου Συλλόγου Υπαλλήλων των τέως ΟΕΚ-ΟΕΕ, των οργανισμών που καταργήθηκαν το 2012 και απορροφήθηκαν από τον ΟΑΕΔ, ο οποίος μετονομάστηκε επί διακυβέρνησης Κυριάκου Μητσοτάκη σε Δημόσια Υπηρεσία Απασχόλησης.

Σύμφωνα με μελέτη του συλλόγου, δεκάδες εκατομμύρια ευρώ είτε έχουν χαθεί είτε παραμένουν αδιευκρίνιστα, εξαιτίας αδυναμιών στον σχεδιασμό, στην υλοποίηση και στις αλλεπάλληλες τροποποιήσεις των έργων που εντάχθηκαν στο Ταμείο Ανάκαμψης.

Το πιο ενδεικτικό παράδειγμα αφορά το έργο «Αναδιάρθρωση και επαναπροσδιορισμός του ρόλου των ΚΠΑ2», το οποίο ξεκίνησε με φιλόδοξο προϋπολογισμό 49,7 εκατ. ευρώ και σαφές χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης έως το τέλος του 2025.

Το αρχικό σχέδιο προέβλεπε ανακαίνιση και επανασχεδιασμό 118 Κέντρων Προώθησης Απασχόλησης, υιοθέτηση νέας επικοινωνιακής στρατηγικής, δημιουργία συστήματος ποιοτικού ελέγχου της εξυπηρέτησης, καθώς και νέες μορφές συμβουλευτικής και κατάρτισης για ανέργους και εργαζομένους.

Ωστόσο, με την αναθεώρηση του Ιουλίου ο αριθμός των ΚΠΑ2 μειώθηκε δραστικά από 118 σε 40, δηλαδή κατά 66%. Με τη νεότερη πρόταση αναθεώρησης, διαγράφονται όλα τα υποέργα πλην της απλής ανακαίνισης των 40 εναπομεινάντων δομών, χωρίς κανέναν ουσιαστικό επανασχεδιασμό της λειτουργίας τους.

Η εξέλιξη αυτή συνεπάγεται ακύρωση του μεγαλύτερου μέρους του φυσικού και λειτουργικού αντικειμένου, αποψίλωση του αρχικού προϋπολογισμού και απώλεια δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ που παύουν να διεκδικούνται από το Ταμείο Ανάκαμψης.

Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι είχε ήδη ενταχθεί διαφημιστική δαπάνη ύψους 471.200 ευρώ για την προβολή του «επανασχεδιασμού» των ΚΠΑ2, ενός έργου που τελικά δεν υλοποιήθηκε ποτέ με τη μορφή που είχε εγκριθεί.

Αντίστοιχα ερωτήματα ανακύπτουν και για το έργο με τον βαρύγδουπο τίτλο «Παροχή δεξιοτήτων, επανειδίκευση και αναβάθμιση δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού μέσω αναμορφωμένου μοντέλου κατάρτισης», συνολικού προϋπολογισμού 168,2 εκατ. ευρώ.

Η ανάγκη μεταρρύθμισης της επαγγελματικής κατάρτισης θεωρείται αυτονόητη, ιδίως μετά τις εμπειρίες προγραμμάτων χαμηλής ποιότητας που απαξίωσαν τη διαδικασία.

Στο συγκεκριμένο μέτρο είχαν ενταχθεί δράσεις για σύστημα ποιοτικού ελέγχου της επαγγελματικής εκπαίδευσης, επικαιροποίηση ενοτήτων κατάρτισης, ανάπτυξη ψηφιακών μαθημάτων, προμήθεια εξοπλισμού για εργαστήρια και ολοκλήρωση τομεακών προγραμμάτων.

Με τη νέα πρόταση αναθεώρησης, όμως, διαγράφονται κρίσιμα υποέργα που αφορούν την επικαιροποίηση περιεχομένου, τα ψηφιακά μαθήματα και τον εργαστηριακό εξοπλισμό. Την ίδια στιγμή εντάσσονται έργα μικρότερης εμβέλειας, όπως οριζόντια αξιολόγηση προγραμμάτων κατάρτισης ύψους 260.400 ευρώ.

Παράλληλα, εντάχθηκε έργο προϋπολογισμού 940.000 ευρώ για διαδραστικούς πίνακες στις σχολές της ΔΥΠΑ, χωρίς να είναι σαφές αν και πότε ολοκληρώθηκε ο σχετικός διαγωνισμός.

Επιπλέον, κατακυρώθηκε σύμβαση για ψηφιοποίηση 250 μαθημάτων με ελάχιστη έκπτωση, γεγονός που τροφοδοτεί ερωτήματα για τον ανταγωνισμό και την οικονομική αποδοτικότητα των διαδικασιών.

Αντίστοιχη εικόνα παρουσιάζει και ο ψηφιακός μετασχηματισμός της Δημόσιας Υπησίας Απασχόλησης. Το «Ελλάδα 2.0» προέβλεπε έως πρόσφατα πλήρη ολοκλήρωση μέχρι το τέλος του 2025, με αγορά νέων πληροφοριακών συστημάτων, επανασχεδιασμό του ΟΠΣ, επέκταση ψηφιακών υπηρεσιών μέσω εφαρμογών και ανάπτυξη εργαλείων αντιστοίχισης προσφοράς και ζήτησης εργασίας. Με την τελευταία αναθεώρηση αφαιρείται η επέκταση των ψηφιακών υπηρεσιών προς τους πολίτες, ενώ ο όρος «ολοκλήρωση» αντικαθίσταται από την απλή «παράδοση» έργων.

Η εφαρμογή της ΔΥΠΑ για κινητά τηλέφωνα, η οποία παρουσιάστηκε ως βασικό εργαλείο ψηφιακής εξυπηρέτησης, δεν λειτουργούσε για μεγάλο διάστημα λόγω τεχνικών προβλημάτων. Η αναβάθμισή της κατακυρώθηκε με έκπτωση μόλις 0,6%, γεγονός που ενισχύει την εικόνα χαμηλής πίεσης κόστους.

Παρόμοια εικόνα καταγράφεται και στο έργο ψηφιοποίησης αρχείων ύψους σχεδόν 1 εκατ. ευρώ, το οποίο κατατμήθηκε σε δύο συμβάσεις με συνολικό ποσό κοντά στον αρχικό προϋπολογισμό και με ελάχιστες εκπτώσεις.

Ερωτήματα παραμένουν και για τον επανασχεδιασμό του ΟΠΣ και την υλοποίηση των επτά νέων πληροφοριακών συστημάτων, καθώς δεν έχει αποσαφηνιστεί ποια έχουν ολοκληρωθεί και ποιες δαπάνες αντιστοιχούν σε κάθε υποέργο. Η εικόνα που διαμορφώνεται είναι εκείνη ενός ψηφιακού μετασχηματισμού που προχωρά αποσπασματικά και χωρίς σαφή απολογισμό.

Σημαντικές περικοπές καταγράφονται και στο έργο για τη διά βίου μάθηση, συνολικού προϋπολογισμού 302,7 εκατ. ευρώ. Ο αρχικός στόχος προέβλεπε προγράμματα κατάρτισης για 500.000 συμμετέχοντες έως το τέλος του 2025, με έμφαση στις ψηφιακές, πράσινες και οικονομικές δεξιότητες και με σαφή ποσοτικό στόχο για την πράσινη κατάρτιση.

Με τη νεότερη αναθεώρηση, ο αριθμός των ωφελουμένων μειώνεται στους 350.000, ενώ αφαιρείται και ο στόχος απόκτησης νέου κτιρίου για τη ΔΥΠΑ και το Κέντρο Διά Βίου Μάθησης. Τα αναλυτικά στοιχεία απορρόφησης παραμένουν αδημοσίευτα, ενώ οι μέχρι σήμερα αριθμοί καταρτιζομένων υπολείπονται σημαντικά των αρχικών δεσμεύσεων.

Ανάλογη συρρίκνωση καταγράφεται και στο μέτρο για τις ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης. Προγράμματα επιδότησης μισθών, κατάρτισης και επιχειρηματικότητας που είχαν ενταχθεί στο «Ελλάδα 2.0» αφαιρούνται με την τελευταία αναθεώρηση, μαζί με το νέο μοντέλο ανοιχτού πλαισίου υλοποίησης και χιλιάδες προβλεπόμενες θέσεις κατάρτισης.

Συνολικά, η εικόνα που αναδύεται από τις αλλεπάλληλες αναθεωρήσεις είναι εκείνη ενός προγράμματος που συρρικνώνεται αντί να ωριμάζει. Ενώ η κυβέρνηση διακηρύσσει την ανάγκη ταχείας απορρόφησης δισεκατομμυρίων ευρώ, οι αφαιρέσεις έργων, οι μειώσεις στόχων και οι ελάχιστες εκπτώσεις στους διαγωνισμούς ενισχύουν την ανησυχία ότι το Ταμείο Ανάκαμψης μετατρέπεται από εργαλείο μετασχηματισμού σε πεδίο χαμένων ευκαιριών. Οι απαντήσεις για το τι απορροφήθηκε, τι χάθηκε και τι τελικά θα μείνει ανεκμετάλλευτο παραμένουν ανοιχτές και κρίσιμες.