Τα στοιχεία της Eurostat δείχνουν ότι το 2024 περίπου 369.300 Έλληνες ηλικίας 20-64 ετών ζούσαν σε χώρες της ΕΕ και της ΕΖΕΣ, μια αύξηση 3,5% σε σχέση με το προηγούμενο έτος – παρά τις κυβερνητικές διαβεβαιώσεις περί «ανακοπής του brain drain». Ακόμη πιο ενδεικτικό είναι το κύμα φυγής των πτυχιούχων: την τελευταία δεκαετία ο αριθμός τους στο εξωτερικό αυξήθηκε κατά 71%, ενώ μόνο το 2024 117.000 από αυτούς ζούσαν εκτός Ελλάδας, 9.600 περισσότεροι από το 2023.
Η συνεχιζόμενη έξοδος εντάσσεται σε ένα ευρύτερο δημογραφικό ναρκοπέδιο. Το 2024 οι θάνατοι ξεπέρασαν τις γεννήσεις κατά 58.449, ο πληθυσμός μειώνεται σταθερά από το 2011, η γονιμότητα έχει καταρρεύσει στο 1,26 – πολύ κάτω από το όριο αναπλήρωσης και κάτω και από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο – ενώ ο δείκτης γήρανσης εκτοξεύθηκε στις 178,5 μονάδες. Παράλληλα, η αύξηση του προσδόκιμου ζωής και η άνοδος του δείκτη εξάρτησης των ηλικιωμένων στο 40% δημιουργούν ένα ολοένα βαρύτερο φορτίο στους εργαζόμενους.
Αν και το 2024 το μεταναστευτικό ισοζύγιο ήταν θετικό κατά 42.658 άτομα, περιλαμβάνει μεγάλο αριθμό ανθρώπων σε καθεστώς διεθνούς ή προσωρινής προστασίας και δεν μπορεί να αντισταθμίσει την απώλεια εξειδικευμένων εργαζομένων. Το αποτέλεσμα είναι ένα ασφαλιστικό σύστημα που πιέζεται περισσότερο από ποτέ και μια χώρα που χάνει το πιο παραγωγικό κομμάτι του ανθρώπινου δυναμικού της.
Η έκθεση του Ελ.ΣΥΝ. προσθέτει πως, ο αριθμός των Ελλήνων πολιτών με ανώτατη εκπαίδευση που έχουν μεταναστεύσει και διαμένουν σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της ΕΖΕΣ αυξήθηκε κατά 71% την περίοδο 2014-2024.
Συνολικά, το 2024 υπολογίζεται ότι περίπου 117.000 Έλληνες πτυχιούχοι διαμένουν στις παραπάνω χώρες, σημειώνοντας αύξηση κατά 9.600 άτομα σε σύγκριση με το 2023.
Η συνεχιζόμενη φυγή των Ελλήνων οξύνει το δημογραφικό πρόβλημα το οποίο ήδη διογκώνεται και από άλλες παραμέτρους και θα πιέσει το συνταξιοδοτικό. Οι άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν αρνητικά το συνταξιοδοτικό και το ασφαλιστικό είναι:
Το αρνητικό φυσικό ισοζύγιο (γεννήσεις/θάνατοι). Σύμφωνα με τα δημοσιευμένα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, συνεχίστηκε και το 2024 η αρνητική φυσική μεταβολή, καθώς οι γεννήσεις υπολείπονται των θανάτων κατά 58.449. Με βάση τα επίσημα στοιχεία, η επιδείνωση του φυσικού ισοζυγίου83 είναι σταθερή κατά την τελευταία δεκαετία.
Μείωση του πληθυσμού. Ο πληθυσμός της Ελλάδας από το 2011 μέχρι και το 2024 μειώθηκε κατά 415 χιλ. άτομα και το 2070, σύμφωνα με τις προβλέψεις της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής, θα ανέρχεται σε 7,77 εκατ., δηλαδή θα είναι μειωμένος κατά 3,04 εκατ. σε σχέση με το 2011.
Χαμηλός δείκτης ολικής γονιμότητας. Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της Eurostat, ο δείκτης ολικής γονιμότητας85 στην Ελλάδα, από 2,23 που ήταν το 1980, έπεσε στο 1,26 το 2023, κάτω από το 1,38 που είναι ο μέσος όρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Μάλιστα, ο δείκτης είναι ιδιαίτερα χαμηλός (πολύ κάτω από το επιθυμητό 2,1) συνεχώς από την δεκαετία του 1990 και εντεύθεν.
Αύξηση του δείκτη γήρανσης. Ο δείκτης γήρανσης87 το 2024 αυξήθηκε κατά 6,7 μονάδες σε σχέση με το 2023, καθώς ανήλθε σε 178,5 από 171,888 το 2023. Αυτό σημαίνει ότι σε 100 άτομα ηλικίας 0-14 ετών αντιστοιχούν σήμερα 178,5 άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών.
Αύξηση του Προσδόκιμου ζωής. Το προσδόκιμο ζωής89 κατά τη γέννηση για τους άνδρες και τις γυναίκες για τη διετία 2023-2024 και οι σχετικές εκτιμήσεις για τη μετέπειτα διαμόρφωσή του μέχρι και το 2070 απεικονίζονται στον ακόλουθο. Εφόσον επαληθευθούν οι σχετικές προβλέψεις, το προσδόκιμο ζωής για άνδρες και γυναίκες κατά την περίοδο 2024-2070 θα αυξηθεί σωρευτικά κατά 7,1 και 5,8 έτη, αντίστοιχα. Η εξέλιξη αυτή, εφόσον δεν συνοδευθεί από αύξηση των ηλικιακών ορίων συνταξιοδότησης, θα οδηγήσει σε επιμήκυνση του συνταξιοδοτικού βίου με ανάλογη επιβάρυνση είτε της συνταξιοδοτικής δαπάνης είτε του ύψους των παροχών (ή κάποιου συνδυασμού αυτών).
Αύξηση του δείκτη εξάρτησης ηλικιωμένων. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat90, ο δείκτης εξάρτησης ηλικιωμένων, που απεικονίζει τον λόγο των ατόμων ηλικίας 65 ετών και άνω προς τα άτομα ηλικίας από 20 έως 64 ετών (οικονομικά ενεργός πληθυσμός), επιδεινώθηκε οριακά το 2024 σε σχέση με το προηγούμενο έτος, καθώς ανήλθε στο 40% (έναντι 39%). Η άνοδος του δείκτη σημαίνει ότι αυξάνεται το ποσοστό των ηλικιωμένων έναντι του εργαζόμενου πληθυσμού. Ο ίδιος δείκτης στην ΕΕ (μέσος όρος) είναι στο 37%.
Καθαρή μετανάστευση (μεταναστευτικό ισοζύγιο). Η καθαρή μετανάστευση91 στην Ελλάδα κατά την 1η.1.2024 ανήλθε σε 42.658 άτομα (118.816 εισερχόμενοι μείον 76.158 εξερχόμενοι μετανάστες). Σε σχέση με το 2022 η μεταβολή είναι θετική κατά 26.303 άτομα. Σημειώνεται ότι στα στοιχεία εισερχόμενης μετανάστευσης περιλαμβάνονται και άτομα που βρίσκονταν στη χώρα μας την 1η.1.2024 σε αναζήτηση διεθνούς ή προσωρινής προστασίας.
