Ένταξη της Κύπρου στο ΝΑΤΟ: Στρατηγική επιλογή ή επικίνδυνος συμβιβασμός;
Η συζήτηση για την ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στο ΝΑΤΟ δεν είναι καινούργια, ούτε βεβαίως είναι αποκλειστική επινόηση του σημερινού Προέδρου Νίκου Χριστοδουλίδη.
Θυμάμαι πριν από περίπου έξι χρόνια, σε μια επίσκεψή μου στη Μεγαλόνησο, είχα συναντήσει τον Νίκο Αναστασιάδη στο Προεδρικό Μέγαρο και τον είχα ρωτήσει ευθέως για το ενδεχόμενο ένταξης της Κύπρου στο ΝΑΤΟ. Η απάντησή του ήταν σαφής, αν και «off the record». Αναλύοντας, με μια δόση κυνισμού, τις κρίσιμες παραμέτρους του εγχειρήματος, με ενημέρωσε ότι υπό ορισμένες προϋποθέσεις δεν ήταν αρνητικός στην ιδέα. Ωστόσο, κρατώ την εμπιστευτικότητα αυτών των όσων συζητήσαμε, παρά το γεγονός ότι μπορώ να σας διαβεβαιώσω πως δεν απέκλειε την προοπτική. Αλλά πάντα με συγκεκριμένα ανταλλάγματα και όρους.
Από τη δική μου πλευρά, θεωρώ ότι το ζήτημα είναι καθαρά θέμα κοινής λογικής. Η ένταξη στο ΝΑΤΟ, όπως και κάθε άλλη στρατηγική επιλογή, έχει τα υπέρ και τα κατά της. Δεν είναι ένα «δώρο», ούτε βεβαίως μια «μαγική λύση» για να «εγκαθιδρυθεί ο μόνιμος και αδιαμφισβήτητος προσανατολισμός της Κύπρου», όπως διάβασα πρόσφατα σε μια μεγάλη εφημερίδα των Αθηνών. Αντί για ουσιαστική ανάλυση, το άρθρο θύμιζε δελτίο τύπου του… Atlantic Council.
Το ΝΑΤΟ, το οποίο στο παρελθόν έχει πραγματοποιήσει επιθέσεις όπως εκείνη κατά της Σερβίας, δεν είναι ακριβώς η «συμμαχία του καλού». Ως εκ τούτου, οποιοσδήποτε σχεδιασμός για την ένταξη της Κύπρου στην Ατλαντική Συμμαχία πρέπει να λάβει υπόψη τις ισορροπίες έναντι της Τουρκίας και να στοχεύει στην άσκηση επιπλέον πίεσης στην κατοχική δύναμη. Δεν έχει καμία σχέση με ιδεολογικούς προσανατολισμούς ή τη φαντασιακή απειλή από τη Ρωσία, που κάποιοι ακόμα αναπαράγουν. Ας ηρεμήσουμε.
Για να υποβάλει η Κυπριακή Δημοκρατία αίτηση ένταξης στο ΝΑΤΟ, πρέπει πρώτα να εξασφαλιστούν συγκεκριμένα ανταλλάγματα, τα οποία θα δώσουν θετικό πρόσημο στην εξίσωση.
Είναι αλήθεια ότι πριν από έξι χρόνια το διεθνές σκηνικό ήταν τελείως διαφορετικό. Δεν υπήρχε η ουκρανική κρίση και η Κυπριακή Δημοκρατία διατηρούσε, έστω και διακριτικά, μια λειτουργική σχέση με τη Μόσχα. Το νησί ήταν ακόμα πεδίο ρωσικών οικονομικών δραστηριοτήτων, αν και σε μικρότερη κλίμακα από ό,τι πριν το περιβόητο «κούρεμα» των κυπριακών τραπεζών το 2013. Επίσης, το ΝΑΤΟ εκείνη την εποχή δεν βρισκόταν σε καμία απολύτως μόδα. Ο πρόεδρος Τραμπ το σνόμπαρε ανοιχτά στην πρώτη του θητεία, ενώ ο Μακρόν το χαρακτήριζε «εγκεφαλικά νεκρό». Αν η Κύπρος είχε τότε προχωρήσει σε αίτηση ένταξης, θα είχε καταστρέψει τις σχέσεις με τη Ρωσία χωρίς να κερδίσει κάτι από άλλους συμμάχους, ενώ φυσικά η τουρκική άρνηση και το βέτο θα είχαν δημιουργήσει μια άσκοπη πολιτική αναταραχή.
Σήμερα, όμως, τα δεδομένα είναι διαφορετικά. Η ουκρανική κρίση ανέτρεψε τις ισορροπίες. Οι σχέσεις της Κύπρου με τη Ρωσία έχουν υποστεί σοβαρό πλήγμα (αν και η Λευκωσία δεν προχώρησε σε μια θεατρινίστικη αποδοκιμασία της Μόσχας όπως η Αθήνα). Η Κύπρος, με το νέο γεωπολιτικό τοπίο, δεν έχει πλέον πολλά να χάσει από μια στροφή προς τη Δύση και το ΝΑΤΟ.
Επιπλέον, το ΝΑΤΟ βρίσκεται ξαφνικά στο προσκήνιο για αρκετούς Ευρωπαίους, οι οποίοι έχουν ανακαλύψει τον «ρωσικό κίνδυνο». Συζητήσεις για εξοπλιστικά προγράμματα-μαμούθ για τα μέλη του ΝΑΤΟ έχουν ξεκινήσει, και φυσικά, με την πρόσφατη μεσανατολική κρίση, οι ΗΠΑ, ο βασικός πυλώνας της Ατλαντικής Συμμαχίας, βρίσκονται στην πρώτη γραμμή.
Η στρατηγική θέση της Κύπρου έχει αναβαθμιστεί σημαντικά στο γεωστρατηγικό σκηνικό, κάτι που δεν έχει περάσει απαρατήρητο. Οι Αμερικανοί, για παράδειγμα, κάλεσαν τον Πρόεδρο Χριστοδουλίδη μόλις λίγες μέρες πριν τις προεδρικές εκλογές για να επιβεβαιώσουν τη νομιμοφροσύνη του.
Ο Χριστοδουλίδης, προφανώς, είδε το παράθυρο ευκαιρίας. Και αντιλήφθηκε ότι αν σκοπεύει να παραχωρήσει όλα όσα απαιτούν οι Δυτικοί, τουλάχιστον θα πρέπει να αποκομίσει κάτι ουσιαστικό. Έτσι, το θέμα της ένταξης στο ΝΑΤΟ ξαναμπήκε στο τραπέζι. Ωστόσο, η αρχική του προσέγγιση ήταν λανθασμένη. Όταν διάβασα ότι συζήτησε το θέμα πρώτα με τη Βικτόρια Νούλαντ και αργότερα με τον Τζέικ Σάλιβαν, ένιωσα μεγάλη ανησυχία. Πώς μπορεί να εκμυστηρευτεί μια τόσο σημαντική στρατηγική κίνηση σε τέτοια πρόσωπα, που είναι «κόκκινο πανί» για την αμερικανική διοίκηση;
Επιπλέον, οι δηλώσεις του Χριστοδουλίδη είναι κάπως συγκεχυμένες. Δεν καταλαβαίνω τη λογική πίσω από τον «χρησμό» ότι η Κύπρος θα υποβάλει αίτηση ένταξης «όταν όλα είναι στη θέση τους». Αν πιστεύουμε τα όσα αναφέρονται στο ρεπορτάζ της «Καθημερινής», ο Πρόεδρος της Κύπρου σχεδιάζει μια μακρά διαπραγματευτική διαδικασία, με κινήσεις καλής θέλησης προς την Τουρκία και εναγκαλισμό της στην ευρωπαϊκή πορεία, ενώ παράλληλα προχωρά σε βήματα προόδου στο Κυπριακό. Αν αυτό είναι ακριβές, τότε πρόκειται για στρατηγικό λάθος. Το να «καλοπιάσουμε» την Τουρκία με ανταλλάγματα, για να μας επιτρέψει να ενταχθούμε στο ΝΑΤΟ, είναι απλώς αδιανόητο και επικίνδυνο για τα εθνικά συμφέροντα.
Πιστεύω ότι η πραγματική στρατηγική προσέγγιση πρέπει να είναι εντελώς διαφορετική. Η Κύπρος πρέπει να εξηγήσει στους Αμερικανούς ότι αν επιθυμούν στρατιωτικές διευκολύνσεις, θα πρέπει πρώτα να επιτραπεί η ένταξή της στο ΝΑΤΟ. Και αν η Τουρκία συνεχίσει να μπλοκάρει την κυπριακή ένταξη, οι ΗΠΑ μπορούν να προχωρήσουν στην άρση του εμπάργκο όπλων και να επιτρέψουν στην Κύπρο να ενισχύσει την άμυνά της.
Η αίτηση ένταξης πρέπει να γίνει ως διαπραγματευτικό όπλο για να απομακρυνθεί η Τουρκία από τις ευρωπαϊκές δομές, όχι για να εξυπηρετήσουμε την τουρκική βιομηχανία με «ανταλλάγματα». Οτιδήποτε άλλο εκ των προτέρων καταργεί τα πλεονεκτήματα αυτής της στρατηγικής.
Ας αφήσουμε τις φαντασιώσεις για «λύση μετά την ένταξη» ή «λύση με τις εγγυήσεις του ΝΑΤΟ» (όπως αποδείχθηκε με το κυπριακό στο παρελθόν), καθώς αυτά ακυρώνουν το στρατηγικό πλεονέκτημα που έχει η Κύπρος να πιέσει για την ένταξή της στην Ατλαντική Συμμαχία, εξαναγκάζοντας τη Τουρκία να αναλάβει τις ευθύνες της.
Η Κυπριακή Δημοκρατία οφείλει να προχωρήσει με την αίτηση ένταξης ως αυθύπαρκτη οντότητα, ακριβώς όπως έκανε στην ΕΕ με την ηγεσία του Τάσσου Παπαδόπουλου. Οτιδήποτε άλλο θα ακυρώσει την αξία αυτής της πρωτοβουλίας και θα το ερμηνεύσουν όλοι ως μια «συγκατάβαση» προς την Τουρκία. Αναμένουμε από τον Πρόεδρο Χριστοδουλίδη να ξεκαθαρίσει τη θέση του, ειδικά εν όψει της νέας διοίκησης των ΗΠΑ, η οποία μπορεί να είναι πιο πρόθυμη να σπάσει κάποια αυγά με την Τουρκία.
