Η εκρηκτική αύξηση της διαδικτυακής εξάρτησης μεταξύ των εφήβων άρχισε κατά την περίοδο της πανδημίας
Η παρουσίαση της Εθνικής Στρατηγικής Προστασίας των Ανηλίκων από τον Εθισμό στο Διαδίκτυο πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 30 Δεκεμβρίου, με την παρουσία του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη και του Υπουργού Ψηφιακής Διακυβέρνησης Δημήτρη Παπαστεργίου, σε ειδική εκδήλωση στο Ωδείο Αθηνών. Σκοπός της στρατηγικής είναι η ευαισθητοποίηση και η ανάπτυξη δράσεων για την προστασία των ανηλίκων από τις αρνητικές συνέπειες του διαδικτύου, ειδικά σε ό,τι αφορά την εξάρτηση και τις επιπτώσεις στην ψυχική και σωματική τους υγεία.
Τα τελευταία επιστημονικά δεδομένα, τα οποία παρουσίασε η δρ Άρτεμις Κ. Τσίτσικα, Αναπλ. Καθηγήτρια Παιδιατρικής-Εφηβικής Ιατρικής στο ΕΚΠΑ, δείχνουν ανησυχητική αύξηση των διαδικτυακών συμπεριφορών εξάρτησης στους εφήβους. Το 62,7% των εφήβων εμφανίζουν συμπεριφορές διαδικτυακής εξάρτησης, με το 20% από αυτούς να δείχνουν σοβαρή παραίτηση από τις καθημερινές τους δραστηριότητες. Επιπλέον, η κατάσταση επιδεινώθηκε λόγω της πανδημίας και των περιοριστικών μέτρων του lockdown, καθώς η απομάκρυνση από τη σχολική κοινότητα και η κοινωνική απομόνωση αυξήθηκαν οι ώρες παραμονής στο διαδίκτυο.
Αρνητικές συνέπειες και αντίκτυπος στη σωματική και ψυχική υγεία
Σύμφωνα με τις μελέτες του ΕΚΠΑ, τα ποσοστά διαδικτυακής εξάρτησης στους εφήβους έχουν αυξηθεί δραματικά από το 40% στην προ-πανδημική περίοδο, φτάνοντας το 62,7%. Η εξάρτηση από το διαδίκτυο σχετίζεται με αρκετές αρνητικές συνέπειες για τη σωματική και ψυχική υγεία των παιδιών, όπως:
Διατροφικές διαταραχές και ελλειψη φυσικής ασκησης: Οι έφηβοι που περνούν υπερβολικό χρόνο στο διαδίκτυο συχνά αναπτύσσουν διατροφικές διαταραχές και παχυσαρκία λόγω της καθιστικής ζωής και της έλλειψης σωματικής άσκησης.
Αναστροφή ωραρίου υπνου: Η υπερβολική ενασχόληση με τα κοινωνικά δίκτυα και τα παιχνίδια, ειδικά τις βραδινές ώρες, οδηγεί σε ανατροπή του φυσιολογικού ωραρίου ύπνου, κάτι που έχει σοβαρές συνέπειες στην ψυχική και σωματική υγεία των παιδιών.
Άγχος, καταθλιπτικά συναισθήματα και απόσυρση: Το 62,7% των εφήβων εμφανίζουν έντονο άγχος και καταθλιπτικά συναισθήματα λόγω της υπερβολικής ενασχόλησης με το διαδίκτυο, με αποτέλεσμα την κοινωνική απομόνωση και τη συναισθηματική αποστασιοποίηση.
Διαφορετική συμπεριφορά ανάμεσα σε αγόρια και κορίτσια
Τα αγόρια και τα κορίτσια εμφανίζουν διαφορετικά μοτίβα διαδικτυακής εξάρτησης:
Αγόρια: Το 80% των αγοριών εθίζονται στο gaming, το οποίο έχει συνδεθεί με βίαιες συμπεριφορές, θυμό και επιθετικότητα. Τα παιχνίδια προσφέρουν έναν κόσμο διαφυγής για τα αγόρια, αλλά ενδέχεται να εντείνουν τις τάσεις βίας και ανταγωνισμού.
Κορίτσια: Αντίθετα, τα κορίτσια είναι πιο επιρρεπή στην υπερβολική χρήση κοινωνικών δικτύων, η οποία σχετίζεται με αυξημένα ποσοστά εσωτερίκευσης, απόσυρσης και κατάθλιψης. Επίσης, τα κορίτσια εμφανίζουν αυξημένα ποσοστά αυτοτραυματισμού (cutting), το οποίο έχει φτάσει το 10%, έναντι 3-5% πριν την πανδημία.
Η διαδικτυακή εξάρτηση επηρεάζει επίσης τη σεξουαλικότητα των εφήβων, με την εμφάνιση νέων μορφών διαδικτυακής συμπεριφοράς, όπως το sexting (σεξουαλικά μηνύματα) και το διαδικτυακό σεξ. Τα αγόρια είναι πιο επιρρεπή σε εξάρτηση από πορνογραφικό υλικό, με το 20% των εφήβων να χρησιμοποιούν συχνά πορνό για αυτοϊκανοποίηση. Η συχνή χρήση πορνογραφικού υλικού (>3 φορές/εβδομάδα) μπορεί να έχει μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην μελλοντική σεξουαλική λειτουργία των εφήβων, σύμφωνα με έρευνες του ΕΚΠΑ.
Στρατηγικές αντιμετώπισης και συμβουλές για γονείς
Η δρ Τσίτσικα δίνει χρήσιμες συμβουλές για τους γονείς που επιθυμούν να βοηθήσουν τα παιδιά τους να διαχειριστούν την διαδικτυακή εξάρτηση:
Ενίσχυση αισθήματος ασφάλειας: Είναι σημαντικό να παρέχουν στα παιδιά ένα ασφαλές και υποστηρικτικό περιβάλλον, το οποίο θα τους βοηθήσει να εκφράζονται και να αποφεύγουν την εξάρτηση από το διαδίκτυο.
Επικοινωνία και δημιουργικές δραστηριότητες: Η καθημερινή επικοινωνία και η ενίσχυση της συμμετοχής σε δημιουργικές δραστηριότητες είναι καθοριστικές για τη διατήρηση του ενδιαφέροντος και της στόχευσης των εφήβων σε θετικά πρότζεκτ.
Θετικό μοντέλο συμπεριφοράς: Οι γονείς πρέπει να αποτελούν θετικά πρότυπα, ενισχύοντας την υγιή ισορροπία στη ζωή τους, προάγοντας τη φυσική δραστηριότητα και την ισορροπημένη διατροφή, ώστε να βοηθήσουν τα παιδιά τους να αναπτύξουν υγιείς συνήθειες.
Σύμφωνα με τη δρ Τσίτσικα, η διαδικτυακή εξάρτηση και οι επιπτώσεις της, όπως και η πανδημία, είναι θέματα που θα συνεχίσουν να απασχολούν τις οικογένειες και την κοινωνία για αρκετό καιρό ακόμη. Οι έφηβοι αποτελούν μια ευάλωτη ομάδα υπό ανάπτυξη και οι μεταβολές του περιβάλλοντός τους έχουν σημαντικές συνέπειες για τη διαμόρφωση της προσωπικότητάς τους και την ποιότητα ζωής τους, τόσο στο παρόν όσο και στο μέλλον.
Στην άμεση σύνδεση της πανδημίας με το πρόβλημα διαδικτυακού εθισμού ενός μεγάλου ποσοστού των εφήβων καθώς και στο ρόλο των πλατφορμών, αναφέρθηκε η Πρόεδρος της Εθνικής Στρατηγικής Πρόληψης και Αντιμετώπισης της Βίας και της Παραβατικότητας Ανηλίκων, Βάσω Αρτινοπούλου, στο πλαίσιο της χθεσινής παρουσίασης της Εθνικής Στρατηγικής Προστασίας των Ανηλίκων από τον Εθισμό στο Διαδίκτυο.
Αναδεικνύοντας ως στόχο της κυβερνητικής προσέγγισης την εκπόνηση μιας ολιστικής στρατηγικής για την αντιμετώπιση της βίας στο διαδίκτυο, είπε: «Σήμερα, απαιτείται ένα πολυεπίπεδο σύνολο μέτρων, δράσεων και πολιτικών». «Το έγκλημα έχει μεταφερθεί από το φυσικό στον ψηφιακό χώρο», ανέφερε χαρακτηριστικά, σημειώνοντας ότι οι παρεμβάσεις στοχεύουν στην πρόληψη, προσθέτοντας ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι ένα παράθυρο στον κόσμο. Παρέπεμψε, μάλιστα, σε ερευνητικά στοιχεία, με βάση τα οποία το 75% των παιδιών ηλικίας 9-12 ετών διαθέτουν δική τους συσκευή (με πρόσβαση στο ίντερνετ), ένα μεγάλο ποσοστό γονέων δεν γνωρίζουν καν πού πλοηγούνται τα παιδιά τους ενώ αρκετά εννιάχρονα έχουν μοιραστεί φωτογραφίες τους με αγνώστους στο διαδίκτυο.
Η κ.Αρτινοπούλου επεσήμανε, τέλος, πως υπάρχει ανάγκη για ψηφιακή παιδεία από την προσχολική ηλικία. Αν και διευκρίνισε ότι η χρήση του διαδικτύου δεν ταυτίζεται με τον εθισμό, δεν παρέλειψε να επιστήσει την προσοχή των νεαρών χρηστών στην υπονόμευση των ανθρώπινων σχέσεων και την ικανότητα συνεργασίας. «Η συγκεκριμένη γενιά», είπε, «είναι εξοικειωμένη με την τεχνολογία αλλά αντιμετωπίζει δυσκολίες στην πραγματική ζωή».
