Μια χημική ένωση που ανακαλύφθηκε στο νησί του Πάσχα παρατείνει τη ζωή, καταπολεμά τον καρκίνο και το Αλτσχάιμερ

Οι επιστήμονες εξακολουθούν να αποκαλύπτουν τα μυστικά μιας ένωσης που ανακαλύφθηκε πριν από 50 χρόνια στο νησί του Πάσχα. Η ραπαμυκίνη που παράγεται από βακτήρια εκεί, φαίνεται να είναι ένας ισχυρός παράγοντας επιμήκυνσης της ζωής και μπορεί να είναι μια μεταμορφωτική θεραπεία για ασθένειες που σχετίζονται με την ηλικία.

Το 2009, το National Institute on Aging Interventions Testing Program (ITP) δημοσίευσε μια πρωτοποριακή μελέτη που έδειξε ότι η ραπαμυκίνη επέκτεινε τη διάρκεια ζωής των ποντικών κατά 9 τοις εκατό σε 14 τοις εκατό.

Πειράματα που διεξήχθησαν από διάφορα ερευνητικά ιδρύματα σε όλο τον κόσμο επιβεβαίωσαν περαιτέρω αυτά τα ευρήματα ή βρήκαν ότι η ένωση έχει σημαντικά μεγαλύτερα αποτελέσματα παράτασης της ζωής. Το φάρμακο παρουσιάζει επίσης αναζωογονητικά αποτελέσματα. Για παράδειγμα, μπορεί να διεγείρει την αναγέννηση των μαλλιών και να αποτρέψει την τριχόπτωση σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Μειώνει τις πρωτεΐνες που σχετίζονται με τη γήρανση στο δέρμα και αυξάνει το κολλαγόνο. Το φάρμακο έχει δείξει θετικά αποτελέσματα στη θεραπεία ασθενειών που σχετίζονται με την ηλικία, όπως η νόσος του Αλτσχάιμερ, καθώς και του διαβήτη και των καρδιακών και μυϊκών παθήσεων.

Ενώ η ετικέτα του φαρμάκου για τη ραπαμυκίνη επί του παρόντος δεν ισχυρίζεται ότι «παρατείνει την ανθρώπινη ζωή», μερικοί άνθρωποι με έντονη επιθυμία για μακροζωία έχουν ήδη αναζητήσει αυτό το φάρμακο από τους γιατρούς τους και το παίρνουν τακτικά σε μικρές δόσεις.

Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2023 στο GeroScience χρησιμοποίησε ένα ερωτηματολόγιο για να ερευνήσει 333 ενήλικες που έπαιρναν ραπαμυκίνη εκτός ετικέτας, οι περισσότεροι υπό την επίβλεψη γιατρού. Η συντριπτική πλειοψηφία (95 τοις εκατό) ανέφερε ότι έπαιρνε ραπαμυκίνη για λόγους «υγιεινής μακροζωίας/αντιγήρανσης», σχεδόν το 19 τοις εκατό για την πρόληψη της άνοιας και λίγοι για «καρδιαγγειακή νόσο» ή τον «καρκίνο». Ωστόσο, κανείς δεν ανέφερε ότι πήρε το φάρμακο για την αρχική του εγκεκριμένη χρήση: πρόληψη απόρριψης μοσχεύματος οργάνων.

Ο κρυμμένος θησαυρός του νησιού του Πάσχα

«Η ραπαμυκίνη δεν παρασκευάστηκε σε εργαστήριο. Δεν είναι συνθετικό μόριο. Στην πραγματικότητα είναι δώρο από τη φύση», δήλωσε στους The Epoch Times ο Δρ Ρόμπερτ Λούφκιν, επίκουρος κλινικός καθηγητής στην Ιατρική Σχολή Keck του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνια.

Τον Δεκέμβριο του 1964, όταν άκουσε για τα σχέδια της κυβέρνησης της Χιλής να κατασκευάσει ένα διεθνές αεροδρόμιο στο νησί του Πάσχα, μια ομάδα 40 ατόμων με επικεφαλής Καναδούς επιστήμονες έφτασε στο νησί και παρέμεινε για τρεις μήνες. Στόχος τους ήταν να εξερευνήσουν τον πληθυσμό και το φυσικό περιβάλλον του νησιού πριν αυτό εκτεθεί στον έξω κόσμο.

Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, παρατήρησαν ότι οι ντόπιοι ιθαγενείς – που περπατούσαν ξυπόλητοι – δεν προσβλήθηκαν ποτέ από τέτανο, με αποτέλεσμα οι ερευνητές να υποψιαστούν ότι κάποια ουσία στο έδαφος παρείχε προστασία. Στη συνέχεια, στο εργαστήριο, οι επιστήμονες βρήκαν ακριβώς αυτό. Αυτή η ουσία ήταν ένας μεταβολίτης του Streptomyces hygroscopicus που διέθετε αντιβακτηριακές ιδιότητες.

Αυτή η ουσία λιμοκτονεί τους μύκητες και εμποδίζει τους οργανισμούς να αναπτυχθούν, δήλωσε στους The Epoch Times ο Arlan Richardson, καθηγητής βιοχημείας και φυσιολογίας στο Κέντρο Επιστημών Υγείας του Πανεπιστημίου της Οκλαχόμα. Στην τοπική γλώσσα των ιθαγενών, το νησί του Πάσχα ονομάζεται Ράπα Νούι. Ως εκ τούτου, η ουσία που ανακαλύφθηκε στο έδαφος του νησιού ονομάστηκε «ραπαμυκίνη».

Πρώιμες χρήσεις

Εκτός από τις αντιβακτηριακές ιδιότητες της ραπαμυκίνης, οι επιστήμονες παρατήρησαν ότι θα μπορούσε επίσης να αναστείλει την ανάπτυξη ζωικών κυττάρων. Ο ειδικός στόχος της ραπαμυκίνης είναι μια κυτταρική πρωτεΐνη απαραίτητη για τους ζωντανούς οργανισμούς που ονομάζεται TOR, η οποία δρα ως «διακόπτης» για την ανάπτυξη των κυττάρων.

«Είναι αναμφισβήτητα ένα από τα πιο σημαντικά βιολογικά μόρια που έχουν γίνει ποτέ γνωστά», είπε ο Δρ Lufkin, καθώς επηρεάζει θεμελιωδώς τον μεταβολισμό. Αξίζει να αναφέρουμε ότι το TOR αντλεί το όνομά του απευθείας από τη ραπαμυκίνη. Το TOR σημαίνει «στόχος ραπαμυκίνης», ενώ το mTOR, που χρησιμοποιείται σε πολλές μελέτες, σημαίνει «μηχανιστικός στόχος της ραπαμυκίνης».

Το TOR ουσιαστικά κάνει ένα πράγμα: Αισθάνεται την παρουσία θρεπτικών ουσιών. Όταν διατίθενται θρεπτικά συστατικά, το TOR σηματοδοτεί την ανάπτυξη των κυττάρων. Αντίθετα, όταν τα θρεπτικά συστατικά είναι σπάνια, τα κύτταρα σταματούν να αναπτύσσονται και ξεκινούν την επισκευή. «Και και οι δύο αυτοί τρόποι είναι υγιείς και απαραίτητοι για τη ζωή», εξήγησε ο Δρ Λούφκιν.

Η ραπαμυκίνη χρησιμοποιήθηκε αρχικά ως ανοσοκατασταλτικό. Υψηλότερες δόσεις ραπαμυκίνης (3 χιλιοστόγραμμα την ημέρα) βρέθηκε ότι μειώνουν τη δραστηριότητα των κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος, καταστέλλοντας έτσι την απόρριψη ξένων οργάνων από το ανοσοποιητικό σύστημα. Το 1999, ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) ενέκρινε τη ραπαμυκίνη για ασθενείς με μεταμόσχευση νεφρού.

Λόγω της ικανότητάς της να αναστέλλει την κυτταρική ανάπτυξη, η ραπαμυκίνη χρησιμοποιήθηκε αργότερα ως αντικαρκινικό φάρμακο. Το 2007, το ανάλογο ραπαμυκίνης temsirolimus εγκρίθηκε για πρώτη φορά για τη θεραπεία του καρκίνου των νεφρών. Ο Δρ Lufkin σημείωσε ότι η ραπαμυκίνη είναι αποτελεσματική κατά πολλαπλών τύπων καρκίνου, με τον FDA να έχει εγκρίνει τη ραπαμυκίνη για χρήση ως κύρια ή συμπληρωματική θεραπεία για οκτώ τύπους.

Υπάρχει σύνδεση μεταξύ της ανοσοκατασταλτικής και αντικαρκινικής δράσης της ραπαμυκίνης. «Φαίνεται να έχει θετική επίδραση στον έλεγχο του καρκίνου σε ασθενείς που κάνουν μεταμοσχεύσεις—για παράδειγμα, μεταμοσχεύσεις καρδιάς», είπε ο Δρ Lufkin. Λόγω της καταστολής του ανοσοποιητικού, «η πιο κοινή αιτία θανάτου μετά τη μεταμόσχευση δεν είναι η απόρριψη οργάνου, αλλά στην πραγματικότητα είναι ο καρκίνος».

Οι ερευνητές της Mayo Clinic διεξήγαγαν μια ελεγχόμενη δοκιμή, παρακολουθώντας πάνω από 500 λήπτες μοσχευμάτων καρδιάς για 10 χρόνια. Διαπίστωσαν ότι οι ασθενείς που χρησιμοποιούσαν ραπαμυκίνη για αντι-απόρριψη είχαν 66 τοις εκατό χαμηλότερο κίνδυνο να αναπτύξουν κακοήθεις όγκους από εκείνους που χρησιμοποιούσαν άλλο φάρμακο κατά της απόρριψης (αναστολέας καλσινευρίνης).

Επιδράσεις μακροζωίας της ραπαμυκίνης

Η κύρια δράση της ραπαμυκίνης είναι να αναστέλλει το mTOR, το οποίο μπορεί να προκαλέσει μια κατάσταση νηστείας στα κύτταρα, προκαλώντας αυτοφαγία. Αυτός ο μηχανισμός μπορεί να συμβάλει στις επιπτώσεις του στη μακροζωία.

Με απλά λόγια, η αυτοφαγία είναι η διαδικασία με την οποία τα κύτταρα ανακυκλώνουν και απομακρύνουν τα δικά τους απόβλητα και ξένα υλικά, εξοικονομώντας ενέργεια για επιβίωση.

Ο κ. Richardson εξήγησε ότι το mTOR στέλνει σήματα ανάπτυξης στα κύτταρα, τα οποία είναι ζωτικής σημασίας για τα παιδιά και τα νεαρά ζώα, βοηθώντας στην ανάπτυξη των οστών, την ωρίμανση του εγκεφάλου και άλλες αναπτυξιακές διαδικασίες. Ωστόσο, αυτή η οδός σηματοδότησης μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τους ηλικιωμένους και τα ώριμα ζώα.

Με την ηλικία, το mTOR μπορεί να γίνει υπερδραστήριο λόγω ασθένειας ή οξειδωτικού στρες – παρόμοιο με το διαρκές πάτημα του πεντάλ γκαζιού ενώ οδηγείτε ένα αυτοκίνητο. Αυτό καθιστά τα κύτταρα υπερλειτουργικά, συμβάλλοντας σε ασθένειες που σχετίζονται με την ηλικία, ακόμη και για καρκίνο.

Η σύγχρονη διατροφή και ο τρόπος ζωής παίζουν σημαντικό ρόλο στην υπερενεργοποίηση του mTOR. Με την αγροτική επανάσταση, τα τρόφιμα έγιναν όλο και πιο προσιτά. Στη συνέχεια, η ευρεία χρήση των ψυγείων και η επικράτηση των επεξεργασμένων και υπερεπεξεργασμένων τροφίμων τις τελευταίες δεκαετίες έχουν καταστήσει αυτά τα τρόφιμα τα κύρια συστατικά της σύγχρονης διατροφής. «Αυτό έχει οδηγήσει τους ανθρώπους να τρώνε συνέχεια. Και το mTOR είναι ενεργοποιημένο σε αυτόν τον τρόπο ανάπτυξης», είπε ο Δρ Lufkin.

Ο κ. Richardson δήλωσε: «Αν το εμποδίσουμε, ουσιαστικά επιβραδύνουμε την ανάπτυξη πραγμάτων που δεν θέλουμε», καθυστερώντας έτσι τη γήρανση και αποτρέποντας πολλές ασθένειες που σχετίζονται με την ηλικία. Αυτό έχει ήδη αποδειχθεί σε ζωικά μοντέλα.

Μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Science έδειξε ότι η ραπαμυκίνη επέκτεινε τη διάρκεια ζωής των ποντικών, η οποία είχε μειωθεί λόγω ασθένειας. Σε μια άλλη μελέτη, σε μεσήλικα ποντίκια έγινε ένεση ραπαμυκίνης για τρεις μήνες. Συνήθως, αυτά τα ποντίκια πέθαιναν σε ηλικία περίπου 30 μηνών, αλλά η διάρκεια ζωής τους παρατάθηκε κατά 60 τοις εκατό με τη ραπαμυκίνη.

Η ραπαμυκίνη είναι αντιφλεγμονώδης και επηρεάζει θετικά το καρδιακό σύστημα, δήλωσε ο Δρ Andrea Maier, επίτιμος καθηγητής γενικής ιατρικής και φροντίδας ηλικιωμένων στο Royal Melbourne Hospital και καθηγητής γεροντολογίας στο Vrije Universiteit Amsterdam.

Ένα ελιξίριο για τον άνθρωπο;

Δεδομένου ότι η ραπαμυκίνη έχει αποδειχθεί ότι προάγει τη μακροζωία στα ζώα, θα μπορούν σύντομα οι άνθρωποι να τη χρησιμοποιούν για τον ίδιο σκοπό;

«Δεν θέλω να βγω έξω και να φωνάζω στον κόσμο, ”πρέπει να παίρνετε ραπαμυκίνη”», είπε ο κ. Ρίτσαρντσον. Πρόσθεσε ότι η έρευνα για την ικανότητα της ραπαμυκίνης να βελτιώνει ή να αυξάνει τη διάρκεια ζωής του ανθρώπου «έχει ακόμα πολύ δρόμο». Η απαραίτητη έρευνα περιλαμβάνει τον έλεγχο πιθανών παρενεργειών σε κλινικές δοκιμές και την αξιολόγηση των θεραπευτικών επιδράσεων της ένωσης σε συγκεκριμένες ασθένειες που σχετίζονται με την ηλικία, όπως το Αλτσχάιμερ και ο καρκίνος.

Ωστόσο, ο κ. Richardson πιστεύει ότι για άτομα με μη αναστρέψιμες καταστάσεις όπως η νόσος του Αλτσχάιμερ, η διερεύνηση της θεραπείας με ραπαμυκίνη υπό την καθοδήγηση και την παρακολούθηση ενός γιατρού μπορεί να είναι μια βιώσιμη επιλογή.

Ο Alessandro Bitto, επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Εργαστηριακής Ιατρικής και Παθολογίας στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον, σημείωσε ότι ενώ πολλά φάρμακα που είναι αποτελεσματικά στα ποντίκια τελικά αποτυγχάνουν στον άνθρωπο, ορισμένες μικρής κλίμακας ανθρώπινες μελέτες δείχνουν ότι η ραπαμυκίνη βελτιώνει συγκεκριμένους δείκτες που σχετίζονται με την ηλικία .

Σύμφωνα με τον κ. Bitto, η αδυναμία μας να αποδείξουμε άμεσα τις επιδράσεις της ραπαμυκίνης στη μακροζωία στους ανθρώπους οφείλεται στο γεγονός ότι «ακόμα δεν έχουμε καλούς αντιπροσωπευτικούς δείκτες για τη μακροζωία». Ωστόσο, επί του παρόντος αναπτύσσονται και βελτιώνονται εναλλακτικά μέτρα μακροζωίας, όπως τα επιγενετικά ρολόγια.

«Νομίζω ότι υπάρχουν πιθανώς μεγάλα οφέλη από αυτήν (ραπαμυκίνη) που τώρα σιγά σιγά αρχίζουμε να τα καταλαβαίνουμε», είπε ο Δρ Lufkin. Επιπλέον, παρά το ότι έχει σχετικά καλό ιστορικό ασφάλειας, η ραπαμυκίνη έχει εγκριθεί για ανθρώπινη χρήσηεδώ και κάτι λιγότερο από 20 χρόνια και οι τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες δοκιμές για τη μακροζωία στον άνθρωπο με ραπαμυκίνη ξεκίνησαν μόλις το 2016.

Οι επιστήμονες δοκιμάζουν επίσης τη ραπαμυκίνη σε σκύλους, οι οποίοι ως επί το πλείστον ζουν με τους ιδιοκτήτες τους και εκτίθενται σε περιβάλλοντα πιο κοντά στις ανθρώπινες συνθήκες διαβίωσης. Αυτή η προσέγγιση αναμένεται να αποφέρει πιο συναρπαστικά αποτελέσματα.

«Τα αποτελέσματα θα πρέπει να ερμηνεύονται με λίγη προσοχή, καθώς θα ακολουθήσουν πολλές περισσότερες μελέτες που θα αφορούν τη ραπαμυκίνη. Εν τω μεταξύ, υπάρχουν και άλλες στρατηγικές για να ανταγωνιστείτε τη διαδικασία γήρανσης», είπε ο Δρ Μάιερ στους The Epoch Times.

Ο Δρ Lufkin, από την άλλη πλευρά, έχει μια σχετικά θετική άποψη για το ρόλο της ραπαμυκίνης στη βελτίωση του μεταβολισμού και στην παράταση της διάρκειας ζωής. Μάλιστα, παίρνει και ο ίδιος ραπαμυκίνη, αλλά τονίζει τη σημασία του συνδυασμού της με αλλαγές στον τρόπο ζωής.

«Δεν πρέπει να περιμένουμε απλώς να πάρουμε ένα χάπι και να έχουμε το μέγιστο όφελος», τόνισε. «Θα πρέπει επίσης να προσπαθήσουμε να αποφύγουμε το πρόχειρο φαγητό και να βελτιώσουμε τον τρόπο διατροφής μας». Ο συνδυασμός της ραπαμυκίνης με αλλαγές στον τρόπο ζωής, όπως η μείωση της πρόσληψης υδατανθράκων, η αποφυγή υπερβολικής επεξεργασίας φυτικών ελαίων, ο τακτικός ύπνος και η δραστηριότητα μέσω άσκησης, μπορεί να οδηγήσει σε καλύτερα αποτελέσματα. Ανέφερε επίσης ότι η διαλείπουσα νηστεία είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος βελτίωσης της υγείας και της μακροζωίας.

Παρενέργειες

Η κατανόηση των παρενεργειών της ραπαμυκίνης είναι απαραίτητη για όσους αναζητούν οφέλη για την υγεία από τη μακροχρόνια χρήση της.

Ο Δρ Maier είπε ότι η ραπαμυκίνη μπορεί να έχει σοβαρές παρενέργειες. Ο FDA σημειώνει ότι η λήψη ραπαμυκίνης σε θεραπευτική δόση για την πρόληψη της απόρριψης μοσχεύματος οργάνων μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο μόλυνσης και ορισμένων καρκίνων που σχετίζονται με την ανοσοκαταστολή. Επιπλέον, μια ανασκόπηση που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature Aging το 2023 έδειξε ότι οι παρενέργειες υψηλότερων δόσεων ραπαμυκίνης σε ασθενείς με μεταμόσχευση οργάνων και καρκίνο περιλαμβάνουν στοματικά έλκη, γαστρεντερική δυσφορία, υψηλή χοληστερόλη, υψηλό σάκχαρο στο αίμα και εξασθενημένη επούλωση τραυμάτων. Μερικά πειράματα σε ανθρώπους χρησιμοποιώντας χαμηλές δόσεις ραπαμυκίνης (0,1 έως 0,5 χιλιοστόγραμμα την ημέρα) έχουν δείξει ότι η ραπαμυκίνη μπορεί να ωφελήσει το ανοσοποιητικό σύστημα από κάποια άποψη, καθώς μπορεί να ρυθμίσει προς το καλύτερο την ανοσία.

Για παράδειγμα, μια σειρά τυχαιοποιημένων ελεγχόμενων δοκιμών με επικεφαλής τον Δρ Joan Mannick, επικεφαλής εμπειρογνώμονα στον τομέα της επιστήμης και της ιατρικής της γήρανσης, απέδειξε ότι οι χαμηλές δόσεις ραπαμυκίνης ήταν χρήσιμα ανεκτές από τον άνθρωπο. Σε σύγκριση με την ομάδα του εικονικού φαρμάκου, η ραπαμυκίνη αύξησε την ανταπόκριση στο εμβόλιο της γρίπης σε ενήλικες άνω των 65 ετών κατά 20%. Επίσης, μείωσε τη συχνότητα των λοιμώξεων της αναπνευστικής οδού σε αυτούς τους ηλικιωμένους ενήλικες κάθε χρόνο.

Μια ανασκόπηση που δημοσιεύθηκε στο The Lancet: Health Longevity τον Φεβρουάριο ανέφερε ότι δεν εμφανίστηκαν σοβαρές παρενέργειες που να σχετίζονται με τη ραπαμυκίνη σε καμία μελέτη που αφορούσε υγιή άτομα. Οι παρενέργειες ήταν γενικά ήπιες έως μέτριες και αναστρέψιμες κατά τη διακοπή της θεραπείας. Οι πιο συχνές από αυτές, ήταν λοιμώξεις και παθολογία του στόματος και των χειλιών. Επιπλέον, υπήρξαν μέτριες αυξήσεις στη χοληστερόλη και στα λιπίδια του αίματος, οι οποίες υποχώρησαν μετά τη διακοπή της θεραπείας. Αρκετοί άλλοι ειδικοί σημείωσαν επίσης ότι οι παρενέργειες της ραπαμυκίνης φαίνεται να είναι σχετικά ήπιες σε αυτό το στάδιο.

Ο Δρ Lufkin ανέφερε μια περίπτωση όπου ένας ενήλικας έλαβε μια εφάπαξ δόση ραπαμυκίνης σε δόση 10 φορές υψηλότερη (103 χιλιοστόγραμμα) από τη συνηθισμένη, αλλά δεν οδήγησε σε απειλητικά για τη ζωή συμβάντα. Δεδομένης της άμεσης σχέσης μεταξύ της δόσης και της σοβαρότητας των παρενεργειών, οι ερευνητές διερευνούν επίσης δοσολογικά σχήματα για να βελτιστοποιήσουν τα συνολικά οφέλη.

Αισιόδοξη προοπτική

Οι κλινικές δοκιμές που περιλαμβάνουν ραπαμυκίνη επεκτείνονται γρήγορα, με σχεδόν 100 συνεχιζόμενες δοκιμές που καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα περιοχών. «Αυτό που κατά τη γνώμη μου ήταν συναρπαστικό για τη ραπαμυκίνη είναι ότι ήταν το πρώτο φάρμακο ή φαρμακευτικό προϊόν που αύξησε τη διάρκεια ζωής», είπε ο κ. Richardson, συγγραφέας της ιατρικής επιθεώρησης «Επίδραση της ραπαμυκίνης στη γήρανση και τις ασθένειες που σχετίζονται με την ηλικία — παρελθόν και μέλλον». Εκτός από τη χρήση της στη θεραπεία του καρκίνου, ο κ. Richardson ανυπομονεί επίσης να επιβεβαιώσει τα θεραπευτικά αποτελέσματα της ραπαμυκίνης στη νόσο του Αλτσχάιμερ σε δοκιμές σε ανθρώπους και πιστεύει ότι η κατάσταση «μπορεί να αλλάξει μέσα σε μερικά χρόνια».